Werkgever houdt zijn personeel steeds beter in de gaten

Sinds deze week hebben Franse arbeiders het recht om in hun privétijd niet verbonden te zijn. Oftewel, de patron mag niet langer eisen dat zijn personeel na werktijd de telefoon opneemt of e-mail leest. Ruim driekwart van het Franse hoger personeel ziet het privéleven lijden onder de stroom van werkgerelateerde berichten. Ook in Nederland is het een veelgehoorde klacht, van werknemer én huwelijkspartner. Dat mailtje lezen in bed, moet dat nou? Als het aan de Fransen ligt niet. Ook in andere landen zijn initiatieven om werk en privé gescheiden te houden. Volkswagen hanteert een E-Mail-Sperre: werknemers met een diensttelefoon krijgen tussen 18.15 uur en 7 uur geen mail. Bij Daimler worden mails tijdens de vakantie teruggestuurd.

Fijn, dat medeleven, maar intussen verstevigen bazen hun greep op het personeel tijdens de werkdag. Want de werkgever die zijn werkvloer in de gaten wil houden, heeft steeds vernuftiger gereedschap tot zijn beschikking.

Wakker blijven, chauffeur

Zo maken logistiekbedrijven dankbaar gebruik van technieken om de bedrijfsvoering te optimaliseren. En ja, dat gaat gepaard met wat extra toezicht. Met al hun sensoren zijn vrachtwagens onderhand rijdende datacentra. Soms is dat in het belang van de chauffeur, zoals de tachograaf, die rij- en rusttijden registreert.

Maar via een boordcomputer staan vrachtwagens voortdurend in contact met de controlekamer van het transportbedrijf. Als het aan sommige transportbedrijven ligt, seinen vrachtwagens meer informatie door dan alleen hun locatie. Zo introduceerde transportverzekeraar TVM vorig jaar een proef met eyetrackers, die de ogen van vrachtwagenchauffeurs filmt en gaat piepen bij slaap of onoplettendheid. Een stap te ver, vindt FNV-voorlichter Mariëtte van Dijk. 'Dit betekent dat je de hele tijd in de gaten wordt gehouden.'

In De andere kant wordt wekelijks een actuele kwestie ondersteboven gehouden of binnenstebuiten gekeerd.

Wat een raar mailtje

Ook op kantoor kan de nieuwsgierige baas meer toezicht houden. 'Veel bedrijven checken hun werknemers op enige wijze', zegt Vonne Laan, advocaat privacyrecht bij Van Doorne. Er zijn voorbeelden van uitwassen (afluisteren, urinetests, cameraspionage), maar de controle is doorgaans subtieler van aard. Onderzoeken suggereren dat werkgevers geregeld snuffelen in andermans mailbox.

We surfen en mailen vaak op werklaptops en -telefoons die we ook privé mogen gebruiken. 'Sommigen hebben helemaal geen privéapparaten meer', ziet Laan. 'Ik krijg veel vragen over hoever de werkgever dan mag gaan met controleren.' Voor die controle bestaat allerlei software. 'Er zijn systemen die ongewenst surfgedrag registreren, zoals pornosites', aldus Laan. 'Andere bedrijven blokkeren simpelweg de toegang tot bepaalde sites.' Mailboxen laten zich scannen op malware, of bij verdenking van een misdrijf. Voor de argwanende bedrijfsleider bestaat zelfs algehele-employee-monitoring-software. Werkgevers lopen hier niet mee te koop, dus hoeveel dit wordt gebruikt is moeilijk te zeggen.

Hoe toepasbaar is Frans recht op onbereikbaarheid?

Franse werknemers hebben het recht gekregen niet verbonden te zijn. Voortaan krijgen ze in privétijd geen e-mail of telefoontjes meer van de baas. Lees hier meer (+).

Waar is het pakketje gebleven?

Track & trace heet het systeem: u bestelt een pakketje in een webshop en kunt de reis van uw bestelling online volgen. Het is een service aan de klant, verzekeren PostNL en de vakbonden, niet om bezorgers te volgen. Wij gaan echt niet controleren of mensen te lang koffiedrinken, zeggen ze.

Geruststellend, maar laat de pakketbezorger een steek vallen dan komt hij daar niet ongezien mee weg. Immers, dankzij track & trace krijg je het lek eenvoudig boven - klant content, chef tevreden. Sinds een jaar moet ook de fietsbezorger eraan geloven. Voortaan scannen zij een pakketje met hun smartphone. Postvakbond BVPP. 'Het bedrijf ziet: jij hebt dat pakje meegekregen, wat is ermee gebeurd?'

Alsjeblieft, een track-armband

Enkele Nederlandse startups gingen een stap verder. Bij wijze van proef deelden ze wearables uit aan hun werknemers, draagbare apparaten die gezondheidsdata registreren - denk aan hartslag en slaapritme. Deelname was vrijwillig en dus leek er weinig mis met het cadeau. Toch tikte de Autoriteit Persoonsgegevens deze bedrijven op de vingers. 'Er is niet snel sprake van totale vrijwilligheid', licht een woordvoerder toe. 'Als je werkgever zegt: goh, leuk als je meedoet, dan ben je als werknemer eerder geneigd dat te doen.'

Maar in hoeverre is deze ontwikkeling tegen te houden? Grote bedrijven als Shell experimenteren met zogeheten hr-analytics, die op basis van een berg data (e-mails, chats) de productiviteit of de werksfeer peilen. Bij dergelijk 'datagedreven hr-beleid' zijn wearables een logische volgende stap. Alleen de privacywetgeving ligt nog dwars.

Die tweet kan echt niet

Ook buiten kantooruren gluren chefs geregeld mee. Werknemers zijn vanwege uitlatingen op Twitter of Facebook de deur gewezen. Soms gaat de rechter daarin mee, soms niet. Vorige maand kon een PostNL-chauffeur vertrekken nadat hij het aantal slachtoffers bij een aanslag in Istanbul in een Facebookreactie had betreurd - 'Het hadden er veel meer mogen zijn'.

Het uitkafferen van de baas of een racistische opmerking kan reden zijn om iemand te ontslaan. 'Ook dan is van belang dat het sociale mediabeleid vooraf duidelijk is gecommuniceerd', aldus Laan. Het venijn van zo'n gedragscode is dat deze ook geldt voor je twittergedrag buiten werktijd - en ja, daar doet een Franse wet niets aan af.