Eerste openbare symposium over de moleculaire basis van ME – deel 1

De ochtendsessie

Op 12 augustus 2017 kwamen er ter gelegenheid van dit door de OMF georganiseerde openbare symposium zo’n 300 researchers, clinici, patiënten, zorgverleners, familieleden en pleitbezorgers bijeen aan de universiteit van Stanford, naast bijna 3000 volgers via de livestream.

MECentraal geeft via een eigen bijna integraal vertaald verslag van de OMF een overzicht van de voordrachten die er die dag gehouden werden.

Vandaag deel 1: de ochtendtoespraken, morgen deel 2: die van de namiddag

De gebeurtenissen van deze week (voorafgaand aan het symposium brainstormden tientallen researchers twee besloten dagen met elkaar) waren geconcentreerd op een moleculaire invalshoek van ME. Waarom is dat boeiend? Omdat het wil zeggen dat we daardoor ME kunnen bestuderen met een machtig arsenaal aan moleculaire en ‘omische’ technieken die momenteel gerijpt zijn. En het houdt in dat we naar mogelijke moleculaire therapieën kunnen kijken. Kort gezegd opent een moleculaire benadering de mogelijkheden voor deze ziekte, zoals dat ook bij zoveel andere is gebeurd.

Waar bij ME een totale uitputting van de energie een hoofdpunt is, mag worden verwacht dat de mitochondriën, de centra van de stofwisseling van de cellulaire energie een hele goede plaats zijn om nader naar te kijken. Precies wat inleidend spreker Bob Naviaux  van de universiteit van Californië in San Diego al doet. Hij stelt zijn rijke ervaring met mitochondriële geneesmiddelen en genetica ter beschikking aan dit onderzoeksgebied.

Aan de hand van een citaat van John Dryden (zelfverdediging is de oudste wet van de natuur) wees Naviaux erop dat de mitochondriën niet alleen verantwoordelijk zijn voor de stofwisseling van de cel, maar ook voor de regulering van de cellulaire afweer en de cellulaire communicatie, en hij noemt ze ‘concertmeesters’. Hij liet zijn model zien van ‘reactie op cellulair gevaar’, een door de mitochondriën gecoördineerde route als reactie op stressoren zoals een infectie. In deze reactie zitten drie metabolische controlepunten die eerst op groen moeten voor de cel kan terugkeren naar zijn elementaire functie.

Wat is het verband met ME? Naviaux geeft aan dat de hypometabolische (hypo: te laag) kenmerken van ME een aanwijzing kunnen zijn dat bij deze patiënten de reactie op cellulair gevaar actief kan zijn en misschien wel vastzit. “Het zijn niet de stressoren zelf, maar een onvermogen ze op te lossen en daarna te genezen”, zo zei hij.

Het is een opwindende gedachte dat zijn theorie implicaties kan hebben voor de behandeling van ME. Kort geleden deed hij met suramin, een oud medicijn (dat oorspronkelijk werd gebruikt om de Afrikaanse slaapziekte te behandelen) een veelbelovende klinische studie onder autismepatiënten. Suramin is een antipurinergisch molecuul dat de uitstroom van intracellulaire ATP (door de mitochondriën opgewekte energie) blokkeert. Omdat ATP van buiten de cellen één van de controlepunten in de reactie op cellulair gevaar beheerst, kán het zijn dat suramin cellen uit de verlengde gevaarrespons haalt waardoor het proces naar genezing kan worden hervat. Op het ogenblik verkent Naviaux manieren om suramin te testen bij ME-patiënten.

Vervolgens was het de beurt van metabolisme-tovenaar Chris Armstrong die helemaal van de universiteit van Melbourne in Australië naar ons toe was gekomen en de prijs van de slimste toespraaktitel verdiende. Hij zette Naviaux’ uitleg waarom metabolomica een boeiende benadering is nog meer kracht bij: de stofwisseling verandert heel snel als reactie op verschillende prikkels (in tegenstelling tot bijvoorbeeld gen-expressie). Daardoor is het interessant om na te gaan hoe hij gelijke tred houdt met de opmerkelijke schommelingen in de symptomen bij ME.

Niet dat er nog enige twijfel over bestaat, maar de metabolische gegevens die Armstrong verzamelde uit bloed, urine en faeces van patiënten onderbouwen een belangrijke conclusie bij ME: het is absoluut een fysiologische ziekte.

Jonas Bergquist  van de universiteit van Uppsala in Zweden bezigde wat kernobservaties: 1. Zweden en Zwitserland zijn twee verschillende landen. 2. Nobel-prijzen  per land hangen samen met de consumptie van chocola (dus zou Amerika misschien voordeel hebben bij meer chocola). 3. Wij kunnen trots zijn op de vooruitgang die we boeken in ME-research en moeten optimaal gebruik maken van de beperkte bronnen en 4. Het is hoe dan ook belangrijk van het leven te genieten. Hij wint de prijs voor de meest opbeurende toespraak.

Bergquist toonde zijn werk over csf (cerebrospinal fluid, ruggenmergvocht) als mikpunt om de neurale functie te begrijpen, waarbij hij met hulp van de OMF metabolomica en proteomica gebruikt om een systematisch perspectief te krijgen. Zijn belangstelling gaat vooral uit naar steroïden vanwege hun belangrijke rol bij de regulering van de gen-expressie en de stofwisseling. Ook onderzoekt hij auto-antilichamen. Hij vatte zijn kijk op dit onderzoeksvlak samen in de volgende afbeelding:

Daarna was de beurt aan Maureen Hanson van de Cornell Universiteit. Gelet op hoe Ron Davis haar aankondigde, kwam zij in aanmerking voor de prijs voor de grootste moed omdat zij aantoont wat er verkeerd wordt gedaan op dit gebied. “Dit is iemand naar mijn hart”, zo zei hij.

Hanson borduurde voort op het thema metabolisme en concentreerde zich daarbij op signalen van bloed- en immuuncellen. Haar recente werk heeft verstoringen aangetoond in het metabolisme van vetzuren en lipiden. Zij stelde aan de orde wat het hogere bloedglucose en de afname ervan in bepaalde metabolieten die zij bij patiënten heeft waargenomen kan betekenen. Interessant is dat zij een afname waarnam in het ademhalingsvermogen van patiënten, vooral in verband met T-cellen:

Hansons volgende doel is om tijdens PEM – hét kenmerk van de crash bij ME – te kijken naar deze stofwisselingspatronen. Als  we begrijpen hoe het metabolisme verandert tijdens die ervaring kan dat van grote waarde zijn om het mechanisme achter een van de meest slopende symptomen van deze ziekte te begrijpen.

Na haar kwam Neil McGregor, de andere helft van onze Australische afvaardiging van de universiteit van Melbourne. Hij verdient de prijs voor de grootste schatkist vol informatie over ME na 25 jaar werkzaam te zijn geweest op dat vlak. Hij sprak over zijn pogingen om variaties in symptomen te verbinden met veranderingen in de stofwisseling en met de genetische achtergrond.

McGregor heeft goede hoop dat deze benadering zal helpen om de vele niveaus van heterogeniteit bij ME te verklaren zoals in de afbeelding hieronder . Door patiënten te genotyperen heeft hij al enkele genetische varianten gevonden die kandidaat kunnen zijn voor het bijdragen aan het risico van of de predispositie voor ME. Zijn team volgt dat momenteel op.

Alan Light van de universiteit van Utah presenteerde zijn werk over vermoeidheid, de mitochondriën, gen-expressie en auto-immuniteit dat hij samen met zijn vrouw Kathleen Light verricht. Als neurowetenschapper krijgt hij de prijs voor de grootste inzichten in de mechanismes van pijn en vermoeidheid waaraan hij al jaren werkt. Hij beschreef de belangrijkste sensorische en moleculaire stelsels via welke ons lichaam die verschijnselen opwekt.

Gewone moeheid, zo legde hij uit, maakt deel uit van een complex stelsel dat ons verhindert onze energievoorraden op te gebruiken. Al is vermoeidheid niet zelf de oorzaak van ME, toch is het begrijpen van die routes niet alleen belangrijk bij ME maar ook bij andere ziektes zoals fibromyalgie.

Net als McGregor zoekt Light naar genetische variaties die kunnen zorgen voor een predispositie voor ME, bijvoorbeeld doordat ze ‘wangedrag’ in het immuunsysteem uitlokken. Hij is ook op zoek naar het bewijs van auto-immuniteit door het profileren van auto-antilichamen, en is bezig de gen-expressie in immuuncellen te profileren bij zo’n 300 monsters van lijders aan ME en aanverwante ziektes. Enkele van zijn bevindingen op het gebied van genetica staan in de dia hieronder:

Zowel de ochtend- als de middagsessie werd afgesloten met een plenaire discussie waarbij vragen van het publiek waren verzameld voor de sprekers. Via een online formulier waarop vragen konden worden gesteld, dienden de ongeveer 3000 deelnemers in Stanford en daarbuiten bijna 200 vragen in.

Bron: https://storify.com/raekaaiyar/2017-community-symposium-mecfs#2fb0b5

Vertaling en Nederlandse redactie: ME Centraal