Please enable JavaScript to view the comments powered by Disqus.

 

Όταν αναφερόμαστε στο διήγημα ως λογοτεχνικό είδος στην Ελλάδα, το όνομα του Γιώργου Σκαμπαρδώνη δεν περιπλέκεται στις συζητήσεις τυχαία. Από τους μεγαλύτερους διηγηματογράφους μας, η συλλογή διηγημάτων του «Η Στενωπός των υφασμάτων» τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο διηγήματος το 1993,  το 2010 τιμήθηκε με το Βραβείο του Ιδρύματος Μπότση και το 2012 έλαβε το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών Πέτρος Χάρης για το βιβλίο του «Περιπολών περί πολλών τυρβάζω».  Τα 27 Διηγήματα στην τελευταία του συλλογή με τίτλο «ΝΤΕΠΟ» Εκδόσεις Πατάκη, καταθέτουν ακόμα ένα πολύ σημαντικό δείγμα γραφής από ένα λογοτέχνη που γνωρίζει πως για να γράψει κανείς ένα διήγημα, σημασία έχει: «η πύκνωση, η σαφήνεια, η εσωτερική γεωμετρία, ο σπινθηρισμός των διασυνδέσεων, όλα τα μη ορατά και τα οποία, όλα αυτά, συναντώνται σε ένα μοναδικό αμάλγαμα κάθε φορά» όπως έχει ο ίδιος δηλώσει.

Ντίνα Σαρακηνού,  8 Οκτωβρίου 2017 

 

 

Έχετε πει ότι διήγημα και μυθιστόρημα είναι: «αθλήματα ίσης αξίας». Πόσο μεγάλο είναι το άλμα που πρέπει να κάνει ο συγγραφέας για να ισορροπήσει ανάμεσα στα δύο αυτά αφηγηματικά είδη;

Είναι διαφορετική όραση και διαπραγμάτευση το καθένα. Καταρχήν υπάρχουν θέματα που από την φύση τους μπορούν να γίνουν μόνο διήγημα, ή μόνο μυθιστόρημα. Όταν πρέπει να φτιάξεις ένα αφήγημα που περιέχει τριάντα ήρωες και αποτελεί ένα ολόκληρο μικροσύμπαν, κάνεις αναπόφευκτα μυθιστόρημα. Όταν ένα θέμα είναι θραύσμα μονοπύρηνο, ή διπύρηνο, είναι αφαιρετικό και σύντομο ως ιστορία, κάνεις διήγημα. Δεν μπορείς να το ξεχειλώσεις θεληματικά, γιατί θα γίνει υδαρές, χαλαρό, γεμάτο κυτταρίτιδα. Έχει από την φύση του ένα κοντινό όριο. Τώρα από εκεί και πέρα τα ζητήματα χειρισμού είναι πολλά έως άπειρα. Δύσκολο απαντώνται σε μια ερώτηση.

 

Μπορεί να είναι ένα διήγημα πιο δραστικό από ένα μυθιστόρημα;

Πρέπει να ορίσουμε τι θα πει «δραστικό». Οπωσδήποτε, όμως, ένα διήγημα είναι πιο πυκνό και σε αποπλανεί σε ελάχιστο χρόνο, και με μεγαλύτερη, δηλαδή πιο πυκνή ένταση. Υπ’ αυτή την έννοια είναι πιο δριμύ, πιο αποτελεσματικό, όταν βέβαια αξίζει.

 

Αναφερθήκατε στο διήγημα λέγοντας πως: «Το διήγηµα είναι θωρηκτό τσέπης. Για να το πώ αλλιώς: δεν είναι το υποβρύχιο, αλλά η τορπίλη, που κάνει την τελική ζηµιά. Θέµα πυκνής γόµωσης σε ελάχιστο χώρο, κι ευστοχία». Στην τελευταία σας Συλλογή με τίτλο Ντεπό που κυκλοφορεί από τις εκδ. Πατάκη καταθέσατε 27 διηγήματα και θα θέλαμε να σας ρωτήσουμε «ποια είναι η ζημιά που θέσατε ως στόχο σας με τα διηγήματα αυτά και πώς δουλέψατε τα διηγήματα αυτά για να τον πετύχετε;»

Η ζημιά είναι η γοητεία, η αποπλάνηση του αναγνώστη. Η απόλαυση της ανάγνωσης, ο συγκλονισμός, με ένα κείμενο μικρού εμβαδού. Ένα μυθιστόρημα επικυριαρχεί πάνω σου αργά, μακρόσυρτα. Το διήγημα είναι μια μαχαιριά, ένα χτύπημα άπερκατ. Δεν έχεις περιθώρια, δεν έχεις πολύ χρόνο. Άρα παίζει ρόλο η ευστοχία, η δύναμη, η πύκνωση, η έκπληξη, το θάμβος, το σημείο που θα βρεις να χτυπήσεις και η ανελέητη διαδρομή των λίγων λέξεων.

 

Το βιβλίο «Ντεπό» συνδιαλέγεται με την πόλη σας, τη Θεσσαλονίκη. Τι σημαίνει για εσάς η γενέθλια πόλη σας;

”Η λογοτεχνία είναι απόλαυση, φαντασμαγορία, προσκομιδή, θάμβος. Εκφαντορία. Αόρατη διακονία. Εφεδρική γεννήτρια. Το φίλτρο του ενυδρείου. Αδαπάνητος θησαυρός. Κι οξύνει το χάρισμα της αγέρωχης μοναξιάς.”

Η πόλη, η όποια πόλη, στην λογοτεχνία είναι προσχηματικός αφηγηματικός τόπος. Σημασία έχει η βαθύτερη ανθρώπινη κατάσταση που θίγει ένα κείμενο, κι όχι ο τυπικός γεωγραφικός περίγυρος εντός του οποίου υποτίθεται ότι ανελίσσεται μια ιστορία. Το διήγημα δεν είναι ρεπορτάζ, αλλά μια αφήγηση που κινείται σε ένα Επέκεινα του τυπικού τόπου. Εν προκειμένω είναι μια άλλη Θεσσσαλονίκη του αντιπέραν, λογοτεχνική, με δική της εσωτερική, ενδογενή αυτοδιοίκηση.

 

Σε δύο διηγήματα της Συλλογής «Ντεπό» αναφέρεστε στον εμφύλιο. Παραμένει πάντα το γεγονός αυτό ένας εφιάλτης της σύγχρονης Ιστορίας μας και η Λογοτεχνία μπορεί να βοηθήσει ώστε να κλείσουν οι πληγές που άφησε πίσω του;

Το κάθε τι μπορεί να βοηθήσει, αν έχει την πρόθεση να κινηθεί προς την επούλωση, κι όχι στην αναμόχλευση. Η λογοτεχνία μπορεί με τρόπους πολύ πειστικούς να δείξει την οδύνη και την καταστροφή ενός εμφυλίου. Όχι διδακτικά, αλλά έμμεσα, πλάγια, μέσα από τους μύθους της και κρατώντας πάντα τις αποστάσεις απ’ τις δυο πλευρές. Αν ξεκινήσεις υποστηρίζοντας την μια άποψη, κάνεις εξ υπαρχής αναμόχλευση.

 

Ο Έλληνας αναγνώστης αγαπά το διήγημα όσο και το μυθιστόρημα;

Η αλήθεια είναι ότι αγοράζεται πιο πολύ το μυθιστόρημα, κι όχι πάντα το καλό μυθιστόρημα. Διαβάζονται και πολλά αφρόλουτρα. Υπάρχουν αρκετές ποικιλίες αναγνωστών και δεν μπορείς να βρεις τον ιδανικό για να πεις αυτός είναι ο αντιπροσωπευτικός Έλληνας αναγνώστης. Πάντως και το διήγημα έχει πολλούς και πιστούς αναγνώστες, συνήθως επαρκείς. Περισσότερους σε σχέση με πριν λίγα χρόνια.

 

Τι φοβάστε σε σχέση με τη γραφή σας; 

Φοβάμαι μην με ξεχάσει η έμπνευση. Φοβάμαι να μην επαναληφθώ. Να μη τηγανίσω με το ίδιο λάδι. Αποφεύγω να κινηθώ σε ήδη κεκτημένα εδάφη. Η αγωνία μου είναι σε κάθε βιβλίο, να κομίσω κάτι νέο, να πάω έστω μισό πόντο πιο πέρα. Να ανοίξω ένα νέο όρυγμα.

 

Πιστεύετε ότι τα βιβλία σας απευθύνονται σε όλους; 

”Ένα μυθιστόρημα επικυριαρχεί πάνω σου αργά, μακρόσυρτα. Το διήγημα είναι μια μαχαιριά, ένα χτύπημα άπερκατ. ”

Καταρχήν όλοι δεν διαβάζουν, παρά ένα σχετικό ποσοστό. Αλλά οπωσδήποτε αποφεύγω να είμαι ερμητικός, να ακκίζομαι με δυσερμήνευτα, ακατανόητα κείμενα πόζας. Βέβαια υπάρχει και ο σουρεαλισμός και τα δύσκολα κείμενα, αρκετά σκοτεινά, που όμως είναι αριστουργήματα – ας πούμε η περίπτωση Τζόις, ή Πάουντ. Και οπωσδήποτε μια αφήγηση περιέχει και μυστικά και αινίγματα, είναι συνήθως πολυσημική. Εγώ προσπαθώ να αφήνω διόδους για να μπορεί να εισέλθει ο καθένας, ανάλογα με την στιγμή και την όρασή του. Ωστόσο και συχνά, τίποτε δεν είναι όπως φαίνεται με την πρώτη ανάγνωση. Και πάντα υπάρχουν απροσπέλαστοι πυρήνες, σκοτεινά νερά, ή αμφίσημες πλευρές σε μιαν αφήγηση.

 

Μεταφέρετε προσωπικές σας εμπειρίες στα κείμενά σας;

Η έννοια της εμπειρίας, ή του βιώματος είναι μια ιστορία πολύ περίπλοκη. Προφανώς αφηγούμαι και δικές μου εμπειρίες, μεταλλαγμένες συνήθως, αλλά είμαι και λαθροθήρας ξένων βιωμάτων. Αντλώ απ’ τον περίγυρο, κοντινό και μακρινό, συν το ότι μετέχει δραστικά και η φαντασία και η επινόηση. Εξάλλου γενικά ο συγγραφέας κινείται πέραν της κοινόχρηστης όρασης. Είναι τσιλιαδόρος του μη-ορατού, χαφιές του κρυμμένου, του άρρητου, του φαινομενικά έτερου και μη-αντιληπτού.

 

Πιστεύετε ότι η γραφή διδάσκεται;

Όλα διδάσκονται σε κάποιο βαθμό. Αλλά όσοι έχουν πέντε πτυχία του ωδείου δεν σημαίνει πως οπωσδήποτε θα γίνουν Μάνος Χατζιδάκις. Η δημιουργία έχει κυρίως σχέση με ενύπαρκτα ψυχοπνευματικά στοιχεία, ακατανόητα, διαφεύγοντα.  Η γνώση των τεχνικών της γραφής  βοηθάει, εφόσον προϋπάρχει το ένδον έλασμα εν εγρηγόρσει.

 

Αν δεν υπηρετούσατε τη λογοτεχνία, θα υπηρετούσατε την ζωγραφική;

Κυρίως θα ήθελα να παίζω αριστερός επιθετικός στην Γιουβέντους, ως αριστεροπόδαρος που είμαι. Αλλά θα ήθελα να είμαι και επαγγελματίας κολυμβητής μεγάλων αποστάσεων, κάτι που κάνω ήδη ερασιτεχνικά. Πιο πολύ όμως, ναι, θα ήθελα να είμαι ζωγράφος. Να τρέφομαι με χρώματα, να μυρίζω νυχθημερόν λαδομπογιά και νέφτι. Να κοιμάμαι πάνω σε καμβάδες. Να ζούσα, βέβαια, και στις εποχές της μεγάλης ζωγραφικής, των τρομερών δασκάλων και των φημισμένων εργαστηρίων.

 

Η λογοτεχνία είναι παρηγοριά;

Είναι παρηγοριά στον άρρωστο μέχρι να βγει η ψυχή του. Αλλά όχι μόνον παρηγοριά. Και πολλά άλλα. Απόλαυση, φαντασμαγορία, προσκομιδή, θάμβος. Εκφαντορία. Αόρατη διακονία. Εφεδρική γεννήτρια. Το φίλτρο του ενυδρείου. Αδαπάνητος θησαυρός. Κι οξύνει το χάρισμα της αγέρωχης μοναξιάς.

 

  

Ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1953 και σπούδασε γαλλική φιλολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης. Εργάστηκε σε εφημερίδες, στο ραδιόφωνο και στην τηλεόραση, έγραψε σενάρια για τηλεοπτικά ντοκιμαντέρ και το σενάριο για την ταινία του Παντελή Βούλγαρη “Όλα είναι δρόμος” σε συνεργασία με τον σκηνοθέτη. Διεύθυνε την εφημερίδα “Θεσσαλονίκη” και τα περιοδικά “Θ-97” (Βραβείο Ιπεκτσί), “Τάμαριξ” και “Χίλια Δέντρα”. Διετέλεσε διευθυντής του καλλιτεχνικού περιοδικού “Πανσέληνος” της “Κυριακάτικης Mακεδoνίας” που τιμήθηκε με το Ευρωπαϊκό βραβείο European Newspaperdesign Awards 2000. Η συλλογή διηγημάτων του “Η Στενωπός των υφασμάτων” τιμήθηκε με το κρατικό βραβείο διηγήματος το 1993. Συνεργάστηκε επί δύο χρόνια με την “Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία”. Το 2010 τιμήθηκε με το βραβείο του Ιδρύματος Μπότση. Το 2012 έλαβε το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών “Πέτρος Χάρης” για το βιβλίο του “Περιπολών περί πολλών τυρβάζω” (Εκδόσεις Πατάκη). Η τελευταία του συλλογή διηγημάτων με τίτλο ”ΝΤΕΠΟ” κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη.

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
latestpopular