Misschien vraag je je af hoe het is verdergegaan met de mensen die je zag in De wereld van de Chinezen. Soms was het al bijna twee jaar geleden dat ze gefilmd werden. Met veel van hen heeft de redactie contact gehouden. Researchers Wiesje Kuijpers en René van ’t Erve en presentator Ruben Terlou vertellen erover.

Met een flink aantal mensen die je zag in De wereld van de Chinezen hield de redactie ook na afloop nog contact. Soms zijn de opnamen al een hele tijd geleden en is er veel veranderd. Hoe kijkt Richard Ochieng uit Kenia nu tegen de Chinezen in zijn land aan? Zou die andere Richard, de arme visser op Madagaskar, nu eindelijk een haai hebben gevangen? (Het Antwoord Zal Je Verbazen!) Werkt Li Xin nog steeds als gezelschapsdame in die nachtclub in Sihanoukville? Wat gebeurde er toen Nikola in Servië een stuk van de uitzending op facebook zette? En natuurlijk: wat doet de pandemie met hun leven? Hieronder lees je het.

Klik steeds op 'open' om de updates van een land te zien

Ruben: ‘Meneer Liu, de filosofische pannenkoekenman, reageert niet meer op WeChat, en ik heb geen idee wat dat betekent. Dus over hem kan ik helaas niets zeggen. Met Hilda, de jonge zangeres die haar hart had verloren aan China, heb ik ook geen contact gehouden, maar ik kan haar wel even appen.’ Een dag later: ‘Ze zit daar in Nairobi te wachten. Door de pandemie heeft ze alleen online les. Ze heeft een beurs gekregen om aan een universiteit in China te studeren. Daar heeft ze heel veel zin in, en ze hoop dat dat door kan gaan aan het eind van het jaar. Dus dat duurt sowieso nog een hele tijd.’

Met Richard Ochieng, de Keniaan die door zijn racistische Chinese baas voor aap werd uitgemaakt, gaat het goed, zegt René, die de research in Kenia deed. ‘Hij werkt nu voor Honda Motorcycles, daar verdient hij goed mee, en hij wil een bedrijf voor zijn vrouw opzetten, schrijft hij. Zelf wil hij muziekproducer worden, en zanger, daarom trekt hij veel tijd uit voor tutorials op YouTube. Intussen heeft hij wel veel last van de coronacrisis: er is angst, er mag van alles niet, je moet overal mondkapjes dragen en afstand houden, een avondklok, enzovoorts.

‘Voor Chinezen heeft hij geen goed woord meer over, schrijft hij: “Ik zie ze nog steeds als bot, racistisch en puur uit op eigenbelang. Ze doen ook niets om hun reputatie wat dat betreft te verbeteren. Het incident met mij, bij Sonlink Motorcycle Kenya, laat dat ook zien; ze hebben daar niets veranderd, ze hebben alleen mij ontslagen en hun naam veranderd. Nu heet het Jetxin Motorcyle Kenya.”

‘De spoorlijn is ook nog interessant om even te belichten. Richard denkt dat zijn land nooit zal profiteren van dit soort deals, waarbij China geld leent voor grote infrastructurele projecten, zoals het spoor. In 2020 werd het tweede deel operationeel, het stuk van Nairobi naar Naivasha, 120 kilometer richting de Rift Vallei. Maar met de pakweg 400 kilometer die vanaf daar resten tot aan de grens met Oeganda ontstond een probleem. Kenia moest na vijf jaar beginnen met afbetaling van de eerste Chinese leningen waarmee het eerste opgeleverde stuk van Mombassa naar hoofdstad Nairobi was gefinancierd. Dat geld was er amper, mede door de coronacrisis. Nieuwe Chinese leningen voor de twee tranches vanaf Naivasha tot de grens met Oeganda kwamen er daarom niet. Om het wegennet te ontzien en meer vracht op de trein te krijgen heeft Kenia nu besloten om het bestaande oude spoor naar Mabala, onderdeel van de legendarisch Brits-koloniale Lunatic Express, dan maar te restaureren, wat de regering oorspronkelijk totaal niet zag zitten. Nu is het maar afwachten wat de toekomst en de schatkist brengt. Oeganda heeft ook besloten dan maar zelf oude spoorrails te restaureren, want ook dat land worstelde met nieuwe Chinese leningen.’

Gezelschapsdame Li Xin is teruggegaan naar China, vertelt Ruben. ‘Ik hou contact met haar via WeChat. Aanvankelijk ging ze om te proberen geld terug te halen dat ze had geïnvesteerd in een project in Sihanoukville, twintig of dertigduizend dollar. Daar was een oplichter gewoon mee vandoor gegaan, terug naar China. Samen met een vriendin wist ze die man te vinden en wilde ze hem voor de rechter slepen, maar het is ze is niet gelukt hun geld terug te krijgen. Nu werkt ze in het nachtleven in centraal China; daar is alles gewoon open. Haar ambitie om financieel onafhankelijk te zijn heeft natuurlijk vertraging opgelopen. Ze wil een huis kopen, schrijft ze. En een wat stabielere toekomst, buiten het uitgaansleven. Dat is dus weinig veranderd.’

In Sihanoukville is intussen veel veranderd, zegt Wiesje. ‘Het is nu anderhalf jaar geleden dat we daar kwamen om te filmen. Er schijnen nu goede wegen te liggen en het is er veel rustiger, want veel Chinezen zijn vertrokken. Dat speelde toen al omdat online gokken net was verboden, maar daarna volgde natuurlijk de coronacrisis. Er staan ook allerlei geraamtes, half afgebouwde gebouwen. Heel weird. En heel sneu; veel lokale mensen zijn weggetrokken omdat ze die stad eigenlijk niet meer konden betalen.

'Degenen die bleven, hebben geld geleend om een huisje te bouwen dat ze wilden verhuren aan Chinezen. Die zitten nu allemaal met schulden, maar zonder huurders. Dus die zijn echt de pineut. Ik ben er niet achter gekomen hoe het nu gaat met Phen Sophal, die graafmachinebestuurder die al z’n vrienden is kwijtgeraakt toen een gebouw instortte. Heel veel bouw is nu stilgelegd, dus dikke kans dat hij z’n baan kwijt is. Van Bo Un, de massagevrouw op het strand, kreeg ik wel bericht. Met haar gaat het slecht. Haar zeventienjarige zoon is gestopt met school om geld te verdienen in de bouw, anders redden ze het niet.’

Met meneer Lan, de eigenaar van Club Mimi, gaat het wel goed. Wiesje: ‘“The bar business is the best”, zegt hij via WeChat tegen me. Hij heeft z’n vader naar China teruggestuurd, om uit te rusten en even niet te werken, en die club loopt gewoon nog. Best wonderlijk, als je weet hoe de stad is leeggelopen. Hai Xing, de zanger, stuurde me z’n nieuwe lied. Het gaat over de Chinees-Cambodjaanse vriendschap. Maar z’n vorige lied is nog stééds z’n ringtone. Dat vind ik dus echt heel grappig.’

Wiesje: ‘Voor de Malagassiërs was het natuurlijk een heel zwaar jaar, want het land was al heel arm, en al die mensen die zeekomkommers en haaienvinnen verkochten hebben nu een probleem omdat de Chinezen weg zijn gegaan vanwege corona. Ik hoorde van het productiehuis waarmee we werkten in Antananarivo, de hoofdstad, dat de coronacrisis voor heel Madagaskar een forse economische crisis betekent, door de gesloten grenzen. Het toerisme is ingestort.'

Toch gaat het niet met iedereen zo beroerd, vertelt ze. 'Richard, met wie Ruben de zee op ging, heeft in het afgelopen jaar vier keer een grote haai gevangen…’ (Ruben: ‘Wat? No way!’) ‘… en dat heeft zijn leven totaal veranderd. Hij heeft nu een klein winkeltje in het dorp, drie haken om haaien mee te vangen, een tweede bootje, en ook nog twintig geiten. Zo veel zijn die haaien dus waard.'

© Aimé Ralahinantenaina / vpro

Meneer Fang, de man van de katoenfabriek, woont daar niet meer op het terrein, want dat werd te gevaarlijk. Wiesje: 'Het fijne weet ik er niet van, maar laatst kwam er een bende criminelen, schrijft hij. Nu woont hij ergens anders. Zijn ene vriend is ook nog in Madagaskar. Die woont bij hem in de buurt. Hij is nog wel bezig zijn fabriek te beschermen. Iemand probeert die fabriek van hem af te pakken, en die is hij nu aan het aanklagen. Dus hij is ook nog bezig met een ingewikkelde rechtszaak.'

'Hij snapt trouwens ook nog steeds niet waarom wij hem hebben gefilmd. Ik stuurde hem een plaatje van een krant waar een foto van ons tweeën in stond. Begreep hij niets van. “Ik?! Een arme man?" Bovendien wil hij niet bekend zijn. Maar goed, hij vindt het niet erg dat we hem hebben gefilmd, we zitten nog steeds in zijn hart en hij zegt elke keer dat we voorzichtig moeten zijn met die coronabesmettingen overal. Het is een heel lieve man.’

En dan was er nog de man met de katoenvelden, meneer Wu. Wiesje: ‘Die heeft het hele jaar in China gezeten, en is nu terug gegaan nadat hij zich heeft laten vaccineren tegen corona. Hij heeft intussen lokale mensen op zijn velden laten passen, en dat is… niet heel goed gegaan. Hij stuurde me foto’s van zijn katoenfabriekjes, en die zien er vervallen uit.  Bovendien heeft hij veel last van de economische crisis die op Madagaskar dus echt hard aankomt.’

Er is nog iets wetenswaardigs, voegt ze toe: ‘Naar aanleiding van de uitzending kreeg ik een mail van iemand die voor de International Labour Organization werkt, en die heeft toevallig in dat gebied onderzoek gedaan naar het gebruik van pesticiden en de arbeidsomstandigheden in de textielindustrie, inclusief de katoenteelt. Dat gaat helemaal niet goed daar, omdat de lokale boeren niet goed weten hoe ze daarmee moeten omgaan. Dat is heel ongezond voor henzelf en het leidt tot resistente insecten, waar de hele wereld last van kan krijgen. Daar konden we nog geen aandacht aan besteden, omdat die onderzoekers daar pas een jaar na ons waren. Maar toen ik voor het eerst met meneer Wu op pad ging, ter oriëntatie, was hij inderdaad de hele dag bezig mensen uit te leggen hoe ze met dat gif om moesten gaan, want dat ging heel vaak mis. Ze gebruikten veel te veel.’

Hannah, die voor het mijnbouwbedrijf werkt en haar kinderen in China zelden ziet, stuurde foto’s van de nieuwjaarsviering, zegt Ruben. ‘Niet zo bijzonder hoor, van de versiering aan de deur. Er is dus een jaar verstreken sinds wij er waren. In de tussentijd heeft ze corona gehad, en de mijnwerkers daar in Servië worden nu ingeënt met het Chinese vaccin. Ik zal haar even vragen naar de mijnwerkersstaking waar we vorige maand van hoorden.’

Even later: ‘Die opstand was bij een ander bedrijf, zegt ze. Waar de mijnwerkers slecht behandeld werden, daarom gingen ze protesteren. Volgens mij is het wel hetzelfde moederbedrijf, maar een andere locatie. Ik had inderdaad het idee dat die vrij onafhankelijk van elkaar opereerden.’ Wiesje: ‘De slaapruimtes zagen er niet slecht uit waar wij hebben gefilmd, inderdaad.’

Wiesje: ‘Nikola is doorgegaan met protesteren tegen vervuiling door fabrieken die in Chinese handen zijn, en zijn beweging is flink gegroeid in het afgelopen jaar. Met toestemming van de VPRO mocht hij een stuk uit onze aflevering op zijn actiepagina op Facebook plaatsen - dat is echt viral gegaan! Het is op dit moment al ruim 9000 keer gedeeld, onder meer door beroemdheden op de Balkan. Ondanks de pandemie gaan mensen ook nog steeds massaal de straat op om te protesteren tegen de vervuiling, bijvoorbeeld op 10 januari. Waar Nikola trouwens op tegen was, vanwege het gevaar van coronabesmetting.'

‘Freya, de fervente Trumpsupporter die zei dat ze het land uit zou moeten als de "socialisten" aan de macht zouden komen, is uiteraard niet blij dat Joe Biden nu president is, maar ze is heus niet het land uit gegaan; ze gaat gewoon door met actievoeren’, vertelt Wiesje. ‘Ze schreef me dat het goed met haar gaat en dat ze het nu druk heeft met een campagne om de Democratische gouverneur in Californië af te zetten. Daar zamelt ze handtekeningen voor in. En ze maakte zich erg druk over een serie inbraken in haar buurt, liet ze me weten.'

Jason Chu heeft er allemaal Nederlandse fans bij, daar is hij heel blij mee, en hij is ook aan het actievoeren, maar voor iets heel anders. Er was een golf van geweld tegen Asian Americans, en daar verzet hij zich tegen, onder meer met een campagne op instagram.

In het Liberty Sculpture Park is hard verder gewerkt aan het enorme standbeeld van Xi Jinping met een half doodshoofd, CCP Virus heet het. Contact met meester Chen of de jongen uit Tibet hebben ze nog niet, maar ze hebben de uitzending toegestuurd. En Ruben vertelt wel dat de jongen die bij de protesten in Hong Kong was opgepakt, Alex, hem per mail om raad vroeg. ‘Hij twijfelde of hij een baan moest zoeken of te voet van LA naar Boston gaan. Ga nou maar eerst even werken, zei ik natuurlijk, waarop hij terugmailde: Nou, dat ga ik dus niet doen, ik ga naar Boston lopen. En hij ging, door de woestijn en de bergen. Tweehonderd kilometer heeft hij afgelegd, in tien dagen. Toen was z’n geld op en trok hij het niet meer, en is hij teruggegaan. Zo'n eigenwijs type is het dus.’

Van de familie Peng, die hun spullen in de zomer al zo veel mogelijk in dozen bewaarde om snel te kunnen verhuizen als de huur omhoog zou gaan, heeft Ruben gehoord dat de zaken heel slecht gaan. ‘Ze kunnen nergens naartoe. Voorlopig blijven ze nog in Italië, maar de pandemie heeft enorme impact. Blijkbaar ligt de productie daar in Prato op z’n gat. Mensen kopen misschien af en toe nog wel wat nieuwe kleding, online, maar de vraag is waarschijnlijk enorm teruggelopen. In heel veel landen kun je nu niet even naar de Zara om te kijken of daar iets leuks hangt. Dat merk je natuurlijk extra als je leeft van het repareren van naaimachines, want ateliers kunnen nu met minder machines toe, stel ik me zo voor.’

Wiesje hoorde nog iets van Piera en Riccardo, het oudere echtpaar dat verbitterd is over de Chinese “invasie” in Prato. ‘Zij zijn in elk geval niet van mening veranderd, want Riccardo schrijft: “Hier is niets veranderd, behalve dat Chinezen covid hebben gekregen en dat sommige anderen zijn gearresteerd wegens uitbuiting en belastingontduiking. Niets nieuws, zoals je ziet.”’

verdiepende artikelen