Łysienie a testosteron - fakty i mity

Z utratą włosów przez mężczyzn związana jest cała masa mitów, półprawd i zwykłych kłamstw. Zresztą, gdyby zacząć dokładniej szukać zorientujemy się, iż tak jest w każdej dziedzinie. Gdy internet raczkował (jako rozległa sieć wojskowa, która miała przetrwać uderzenie broni jądrowej) problem był marginalny.

1. Mit: To wszystko przez testosteron
2. Mit: wypadania włosów nie da się zatrzymać!
3. Na koniec podsumowanie innych krążących mitów

Teraz każdy pierwszy lepszy autor artykułów na darmowej stronie, blogu lub na forum dyskusyjnym może rozsiewać dezinformację. Czym różni się więc moje opracowanie od pozostałych? Odniesieniem do badań naukowych i literatury. Każde twierdzenie i tezę możesz samodzielnie zweryfikować, czytając odnośniki, badania oraz przeglądając inne publikacje.

Hamilton oszacował, iż od 30 do 50% mężczyzn cierpi na różnego stopnia łysienie typu męskiego (MAA, ang. male androgenetic alopecia). Syndrom występuje w różnym stopniu u ludzi białych, czarnych, Japończyków czy Chińczyków. Łysienie jest źle odbierane na Zachodzie, jak i w Azji.

Mit: To wszystko przez testosteron

Tak kiedyś głosiły reklamy („tracisz włosy przez testosteron”), a jak wiadomo, przekazy marketingowe są pełne prawdy. Gdyby odbiorcy tych reklam znali choć trochę fizjologię doszliby do wniosku, iż mężczyźni w wieku 18-25 lat powinni być łysi, gdyż mają największe stężenia testosteronu.

Z kolei łysienie męskie występuje dopiero u osób notujących znaczący spadek stężeń testosteronu wolnego, całkowitego, wynikający ze zmian zachodzących z wiekiem. W rzeczywistości mogę wymienić setki osób aplikujących sobie ponadfizjologiczne dawki testosteronu przez 10-15 i więcej lat. Gdyby istniała prosta zależność liniowa, iż testosteron powoduje łysienie, każdy „koksiarz” byłby łysy po góra kilku miesiącach.

Ponadto chciałbym dodać, iż testosteron jest jednym z kilkudziesięciu preparatów, po które sięgają amatorzy i zawodowcy. W rzeczywistości winny wcale nie jest testosteron, a raczej mechanizmy i szlaki obejmujące androgeny u człowieka. Gdyby tworzyć proste zależności winnym wszystkich problemów z łysieniem powinien być cholesterol, gdyż z niego powstaje pregnenolon, dalej wytwarzany jest progesteron, dalej androstendion i w końcu testosteron.

Główne szlaki przemian wyglądają następująco:

• Androstendion => CYP 19 => estron
• Testosteron => CYP19 => estradiol (E2)
• Testosteron => 5α-reduktaza => androstanolon (5α-DHT lub DHT, dihydrotestosteron)
• Możliwe jest też powstanie DHT z androstandionu:
• Androstandion => 17B-HSD => androstanolon (5α-DHT lub DHT, dihydrotestosteron)

Z kolei z testosteronu powstaje:

• estradiol (oddziaływanie kompleksu aromatazy)
• androstanolon (lepiej znany jako 5α-DHT, 5-alfa-dihydrotestosteron) wskutek oddziaływania 5-alfa-reduktazy

To właśnie DHT wiąże się z łysieniem. A to wcale nie znaczy, że DHT jest głównym winowajcą. Przyczyny łysienia mają źródło genetyczne, są związane z wiekiem, profilem hormonalnym (w tym stężeniem androgenów, aktywnością 5-alfa-reduktazy). 

5α-reduktaza posiada dwa typy:

• Typ I występuje głównie na skórze, w tym głowy (w gruczołach łojowych) i wątrobie („Typ 1 został zidentyfikowany dzięki metodom immunohistochemicznym: w skórze poza narządami płciowymi, w wątrobie, w gruczołach łojowych, naskórku, gruczołach potowych, mieszkach włosowych, komórkach śródbłonka małych naczyń oraz komórkach Schwanna zmielinizowanych nerwów skórnych). Typ I odpowiada za 1/3 krążącego DHT,
• Typ II – znajduje się w prostacie, pęcherzykach nasiennych, najądrzu, mieszkach włosowych oraz w wątrobie (przyczynia się do powstawania 2/3 krążącego DHT),

Działanie DHT można scharakteryzować następująco:

• 5-alfa-reduktaza występuje we wszystkich narządach androgenozależnych – gruczołach łojowych, potowych, potowych apokrynowych i dużej części mieszków włosowych. Przekształca ona testosteron do dwuhydrotestosteronu (zwanego też dihydrotestosteronem), który za pośrednictwem różnych receptorów i białek wiążących jest przenoszony do jądra, gdzie wpływa na wytwarzanie mRNA, co w efekcie powoduje zmniejszenie wzrostu włosa. 

Podanie finasterydu w dawce 1 mg dziennie jest w stanie zmniejszyć ilość DHT w skórze głowy o 64%, a w osoczu o 64%. 

Jeśli już chodzi o sterydy anaboliczno-androgenne -do środków, które mogą mieć wpływ na łysienie, należą:

• trenbolone
• anadrol, anapolon (oxymetholone)
• metanabol
• masteron
• halotestin (fluoxymesterone)
• primobolan
• Proviron

W mniejszym stopniu:

• testosteron i jego różne rodzaje (np. sustanon/omnadren, enanthate)
• oral-turinabol
• boldenone
• nandrolone

Mit: wypadania włosów nie da się zatrzymać!

Ależ oczywiście, że da się na nie wpłynąć. Wg badań naukowych im wcześniej zacznie się kurację, tym lepiej! Istnieją zarówno suplementy, jak i środki farmakologiczne np. inhibitory 5-alfa-reduktazy typu II (finasteryd) oraz typu I i II (np. dutasteryd).

W przypadku farmakologii należy rozważyć wszystkie za i przeciw gdyż np. dutasteryd może nieść za sobą poważne skutki uboczne. Stosowanie finasterydu prowadzi do zmniejszenia stężenia DHT w surowicy i w sterczu o odpowiednio 70 i 85%, zaś w toku leczenia dutasterydem stężenie DHT w surowicy i w sterczu zmniejsza się o 95%.

Finasteryd w dawce 1 mg/dobę: 

• po ok. 3 mies. leczenia dochodzi do zmniejszenia łojotoku
• po 4 mies. do zahamowania wypadania włosów
• po 8–12 mies. pojawiają się pierwsze odrosty
• podczas kolejnych 12 mies. stosowania liczba włosów pozostaje stała, a poprawia się ich jakość: średnica, grubość i pigmentacja

W kolejnym z badań z 2012 roku porównano finasteryd (pod marką PROPECIA) z palmą sabałową. 100 mężczyzn ze zdiagnozowanym syndromem AGA (męskie łysienie typu androgenowego). Jedna grupa dostawała 320 mg ekstraktu palmy sabałowej dziennie przez 2 lata, druga 1 mg finasterydu dziennie w tym samym okresie. W celu oszacowania skuteczności terapii wykonano zdjęcia na początku oraz na końcu okresu.

Wyniki:

• u 38% pacjentów z grupy 320 mg palmy stwierdzono zwiększenie przyrostu włosów, podczas gdy w grupie finasterydu u 68%,
• finasteryd był skuteczniejszy od palmy sabałowej u ponad 60% mężczyzn (33 z 50; 66%) z poziomem II i III łysienia.

W kolejnym z badań finasteryd sprawdził się na poziomie doskonałym lub dobrym u 22 z 37 mężczyzn (59.5% pacjentów).

Ogólnie wg badań przyjmuje się, iż finasteryd nie niesie ze sobą znacznych skutków ubocznych. O wiele gorszy w tym kontekście jest dutasteryd oddziałujący na izoenzym 5-alfa-reduktaza typu I oraz II (finasteryd powoduje inhibicję reduktazy typu II).

Dutasteryd może powodować:

• niezdolność do posiadania lub podtrzymania erekcji (Roehrborn i wsp. opisywali problemy z erekcją u 7.3% mężczyzn, zmniejszone libido u 4.2% oraz zaburzenia ejakulacji u 2.2%, wskaźniki są podobne, jak dla finasterydu)
• mniejszą chęć na seks (nic dziwnego, skoro redukuje się poziom 5-alfa-DHT)
• problemy z ejakulacją
• powiększenie piersi lub ich bolesność
• nastroje depresyjne
• raka prostaty, u mężczyzn w wieku 50-75 lat odnotowano niewielki wzrost ryzyka raka

​Rzadziej występują:

• obrzęk twarzy, języka lub gardła
• złuszczanie skóry
• inne reakcje alergiczne

Co ciekawe w przypadku finasterydu w bardzo dużym stopniu za zjawisko „spadku wydolności seksualnej” może odpowiadać efekt placebo, co wykazali N.Mondaini i wsp. Zaburzenia erekcji, zmniejszone libido i zaburzenia wytrysku występowały z częstotliwością 9,6%, 7,7% oraz 5,7% u mężczyzn, którym nie powiedziano o skutkach ubocznych finasterydu.

Z kolei panowie, którzy wiedzieli, iż niesie on za sobą skutki uboczne w 30,9%, donosili o zaburzeniach erekcji, w 23,6% o zmniejszonym libido oraz w 16.3% przypadków o zaburzeniach wytrysku! Ogólnie okazało się, że skutki uboczne występowały prawie trzykrotnie częściej w grupie „informowanej o szkodliwości leku” w porównaniu do grupy kontrolnej. Jest to tym ciekawsze, iż zastosowano dość dużą dawkę leku - 5 mg dziennie.

Na koniec podsumowanie innych krążących mitów

Prawda czy fałsz?

„Złe obchodzenie się z włosami może przyspieszać łysienie”: prawda - wpływ mogą mieć kiepskie szampony, chemikalia, promieniowanie UV, zatrucie wody i powietrza itd.,

„Wyrywaj siwe włosy, a wyrosną nowe, lepsze”: fałsz – takie postępowanie może przyspieszyć łysienie.

„Stres powoduje łysienie” – w większości wypadków jest to mit, chyba że uczestniczysz w wojnie, wypadku drogowym lub rodzisz.

„Czapki bejsbolówki powodują łysienie” – mit.

„Nie ma skutecznych leków na łysienie” – ale są takie, które mogą nas bardzo wspomóc np. finasteryd lub minoxidil.

Referencje:

• https://www.britannica.com/topic/ARPANET
• Hanna Walkowiak „Finasteride in androgenetic alopecia in men” Post Dermatol Alergol 2007; XXIV, 3: 133–139 https://www.termedia.pl/Finasteride-in-androgenetic-alopecia-in-men,7,8396,1,1.html
• Cranwell W, Sinclair R. “Male Androgenetic Alopecia” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK278957/
• E. Mutschler "Farmakologia i toksykologia", WYDANIE III
• Anna Dąbkowska-Huć, Piotr Skałba, Żaneta Kasilovskiene „Zaburzenia cielesno-płciowe w przypadkach deficytu 5-α-reduktazy” http://www.termedia.pl/Zaburzenia-cielesno-plciowe-w-przypadkach-deficytu-5-945-reduktazy,5,932,1,0.html
• Int J Immunopathol Pharmacol. 2012 Oct-Dec;25(4):1167-73. Comparitive effectiveness of finasteride vs Serenoa repens in male androgenetic alopecia: a two-year study. Rossi A, Mari E, Scarno M, Garelli V, Maxia C, Scali E, Iorio A, Carlesimo M. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23298508
• Efficacy of finasteride for treating patients with androgenetic alopecia who are pileous in other areas: A pilot study in Japan http://www.e-ijd.org/article.asp?issn=0019-5154;year=2014;volume=59;issue=2;spage=163;epage=165;aulast=Inadomi
• *Tomasz Szopiński1, Jakub Dobruch1, Piotr L. Chłosta1, 2, Andrzej Borówka1, 2 „Leczenie farmakologiczne łagodnego rozrostu stercza (BPH)” http://www.czytelniamedyczna.pl/3999,leczenie-farmakologiczne-lagodnego-rozrostu-stercza-bph.html
• https://www.drugs.com/pro/dutasteride-capsules.html
• Jason M. Hirshburg, MD, PhD,a Petra A. Kelsey, BS,b Chelsea A. Therrien, BS,b A. Carlo Gavino, MD,a and Jason S. Reichenberg, Mda “Adverse Effects and Safety of 5-alpha Reductase Inhibitors (Finasteride, Dutasteride): A Systematic Review” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5023004/
• Roehrborn CG, Boyle P, Nickel JC, Hoefner K, Andriole G, ARIA3001 ARIA3002 and ARIA3003 Study Investigators. Efficacy and safety of a dual inhibitor of 5-alpha-reductase types 1 and 2 (dutasteride) in men with benign prostatic hyperplasia. Urology. 2002 Sep; 60(3):434-41.
• Mondaini N1, Gontero P, Giubilei G, Lombardi G, Cai T, Gavazzi A, Bartoletti R. “Finasteride 5 mg and sexual side effects: how many of these are related to a nocebo phenomenon?” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17655657/
• https://www.mensjournal.com/health-fitness/10-myths-and-facts-about-hair-loss-20140520/you-can-prevent-hair-loss-myth/
• Gupta AK, Charrette A. “Topical Minoxidil: Systematic Review and Meta-Analysis of Its Efficacy in Androgenetic Alopecia” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26380504.