«دنیای اقتصاد» تبعات شکست یا پیروزی رئیس‌جمهوری ترکیه در انتخابات را بررسی می‌کند
سرنوشت اردوغان و آینده روابط تهران-آنکارا
یکی از اصلی‌ترین کاندیداها در این دور از رقابت‌های انتخاباتی ترکیه همچنان رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری فعلی این کشور است. در انتخابات ریاست‌جمهوری ۶ نامزد از احزاب مختلف حضور دارند اما به‌نظر می‌رسد رقابت اصلی میان رجب طیب اردوغان، رهبر حزب عدالت و توسعه و محرم اینجه نامزد حزب اصلی مخالف یعنی حزب جمهوری خلق و همین‌طور خانم مرال آکشنر دبیرکل حزب تازه‌تاسیس «خوب» است. اکنون این انتخابات در کشور همسایه از چند منظر برای ایران اهمیت دارد و مهم‌ترین مساله این است که آیا باقی ماندن اردوغان در سمت ریاست‌جمهوری در راستای منافع ایران است یا بالعکس. همچنین این پرسش مطرح است که انتخاب مجدد اردوغان به ریاست‌جمهوری ترکیه، تا چه اندازه خواهد توانست زمینه‌ساز تثبیت روند کنونی در منطقه و در‌نتیجه، تحقق‌بخشی خواسته‌های ایران در افزایش توانمندی‌های نظامی و سیاسی کشورهای محور مقاومت باشد.
باید توجه داشت که تهران و آنکارا تاریخ پرفرازونشیبی را در روابط خود ثبت کرده‌اند اما به عقیده اغلب کارشناسان این روابط همواره مبتنی بر همکاری توام با رقابت بوده است. نمونه این مدل همکاری نیز در مساله سوریه قابل مشاهده است. به بیان دیگر رابطه جمهوری ترکیه با جمهوری اسلامی ایران فارغ از بعد ایدئولوژیک و تئوریک آن ساختار پیچیده‌ای از رقابت و همکاری در ابعاد سیاسی، اقتصادی، تاریخی و ژئوپولیتیکی است که زیربنای رابطه دو کشور را تشکیل می‌دهد.
نزدیک شدن به ایران
البته در بررسی تاثیر باقی ماندن اردوغان در مسند قدرت بر روابط ترکیه با ایران باید به این نکته بسیار مهم توجه داشت که «اردوغان امروزی»، نه تنها با اردوغان پانزده سال پیش (۲۰۰۳) که وی به‌عنوان نخست‌وزیر در راس امور اجرایی ترکیه قرار گرفت، بلکه با اردوغان ۶ سال پیش که مداخلات نظامی‌اش را در سوریه آغاز کرد، تفاوت‌های زیادی دارد؛ زیرا که وی در فاصله این سال‌ها، دگردیسی‌های مختلفی را تجربه کرده است و بنابراین آنچه امروز باید در بررسی و سنجش تاثیرات باقی ماندن اردوغان در راس قدرت مورد توجه قرار گیرد، اردوغانی است که در صحنه‌های راهبردی، به‌ویژه در سیاست‌های منطقه‌ای، خط‌مشی متفاوتی را دنبال می‌کند و در عرصه عمل، از بسیاری از بلند‌پروازی‌های منطقه‌ای گذشته‌اش دست برداشته است.
از دیگر مسائلی که باعث شد تا بار دیگر روند روابط تهران-آنکارا به سمت دوستی و همکاری پیش برود، کودتای نافرجام تابستان ۱۳۹۵ بود. زیرا در پی آن کودتا اردوغان با بخشی دیگر از واقعیت‌های جهانی و منطقه‌ای آشنا شد؛ او توانست از دریچه وقایع مرتبط با این کودتا، دوستان و دشمنان منطقه‌ای خود را بهتر بشناسد و با آگاهی از نقش بسیار موثر ایران در خنثی کردن خطر این کودتای نظامی، سیاست تازه‌ای را مبتنی بر همگرایی با جمهوری اسلامی ایران و روسیه به اجرا در‌آورد.
اهداف مشترک
حضور ایران و ترکیه در منطقه‌ای استراتژیک باعث شده است که دو کشور غیرعرب منطقه در بسیاری از موارد سیاست‌های همسویی را دنبال کنند. درواقع تحولات سیال منطقه خاورمیانه، تمامی بازیگران منطقه‌ای را وادار به بازی در این میدان می‌کند و در برهه فعلی نیز منافع ایران و ترکیه این است که در مورد سوریه، اختلافات را کنار گذاشته و سیاست های همسویی را دنبال کنند. همچنین در رابطه با مساله جدایی اقلیم کردستان از عراق نیز ایران و ترکیه نگاه مشترکی به این مساله داشتند. می‌توان گفت تحولات اخیر در شمال عراق و کرکوک باردیگر نقش ایران در منطقه و روابط آن با ترکیه را در معرض توجه قرار داد و نگرش مشترک دو کشور درخصوص همه پرسی در اقلیم کردستان عراق را شاهد بودیم. پس از آن، همکاری با روسیه به منظور کاهش درگیری در سوریه درپی فرآیند مذاکرات آستانه و موضع مشترک دو کشور نسبت به بحران قطر همه و همه نشان می‌دهد که تنش‌های پنج سال اخیر در روابط ترکیه و ایران به پایان رسیده و دو کشور دوره جدیدی از همکاری را آغاز کرده‌اند.
بسیاری از کارشناسان بر این اعتقاد هستند که روابط بین ایران و ترکیه به‌رغم وجود برخی اختلافات انکارناپذیر همیشه در هر برهه‌ای از تاریخ یک گام رو به جلو بوده است.
یعنی با وجود اختلاف‌نظرهای سیاسی جدی میان دو کشور در موضوع سوریه و عراق اما اهداف مشترک امنیتی، سیاسی و اقتصادی در نهایت موجب شد که دو کشور به سوی یکدیگر بازگشته و اهدافی را به موازات هم دنبال کنند که همسویی ترکیه با ایران به همراه روسیه در مذاکرات آستانه یکی از محورهای قابل توجه در این مقوله است. همچنین همگرایی ایران و ترکیه در موضع‌گیری درخصوص مساله فلسطین یا حمایت از سیاست چندجانبه‌گرایی در روابط بین‌الملل و لزوم گسترش مناسبات از دیگر محورهای همگامی میان دو کشور به‌شمار می‌روند. با در نظر گرفتن سیاست‌های اخیر ترکیه می‌توان نتیجه گرفت که پیروزی مجدد اردوغان و حزب عدالت و توسعه برای سیاست‌های ایران در منطقه بهتر است، چراکه ایران و ترکیه به رهبری اردوغان درحال تجربه الگوهایی از همکاری در سطح منطقه هستند که شاید با کنار رفتن اردوغان این الگوهای همکاری نیز تغییر کنند.
توسعه روابط دوجانبه
البته سوای از سیاست خارجی دو کشور، روابط دوجانبه ایران و ترکیه نیز طی این سال‌ها روند رو به رشدی را طی کرده است. درحال‌حاضر توسعه روابط سیاسی- اقتصادی- تجاری- فرهنگی میان دو کشور، هم‌آوایی رهبران تهران-آنکارا در استفاده از پول‌های ملی در داد‌و‌ستدهای موجود، ایجاد شبکه ارتباطات بانکی قوی میان دو کشور یا گسترش مناسبات گردشگری، دیپلماسی فرهنگی، توسعه ارتباطات بین دانشگاهی و... از دیگر مسائلی است که نشان از درک متقابل لزوم همکاری‌های مشترک و اهمیت دادن به حسن همجواری و اعتماد بین ایران و ترکیه با استناد و اتکا به مشترکات متنوع میان دو ملت و دولت دارد. سران دو کشور در سال ۲۰۱۳ با ارزیابی درست از ظرفیت‌های موجود دو کشور که هر دو جزو اقتصادهای نوظهور جهانی محسوب می‌شوند، خواستار ارتقای سطح مناسبات اقتصادی دوجانبه شده و رسیدن به ۳۰ میلیارد دلار مبادله تجاری سالانه ازسوی روسای‌جمهوری دو کشور مورد تاکید قرار گرفت و این هدف‌گذاری به‌صورت رسمی اعلام شد.
براین اساس، مقامات و کارگزاران دو کشور هم در سطح وزرا و هیات دولت و هم در سطح سفارتخانه‌ها، اقداماتی را آغاز کردند که تلاش برای رسیدن به این هدف همچنان ادامه دارد. به گزارش «ایرنا» هرچند که در سال‌های گذشته تحقق این هدف میسر نشده و طی پنج سال گذشته به علل مختلف، میزان تجارت بین دو کشور نوسان داشته و رقم تجارت بین دو کشور در سال ۲۰۱۶ حدود ۶/ ۹ میلیارد دلار بوده ولی عزم دو کشور برای تحقق تجارت ۳۰ میلیارد دلاری در سال ۲۰۱۷ بیشتر شده و این هدف همچنان در سال ۲۰۱۸ نیز دنبال می‌شود.
اهمیت روابط با ایران
از دیگر سو رضا هاکان تکین، سفیر ترکیه در تهران در حاشیه برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمانی این کشور در محل سفارت ترکیه، گفت که تقریبا در ایران ۱۱۰۰ شهروند واجد شرکت در انتخابات هستند که از این تعداد ۸۳۰ شهروند در تهران ساکن هستند. هاکان تکین افزود: «روند رای‌گیری در خارج از کشور ۱۹ ژوئن به پایان می‌رسد و این درحالی است که در نمایندگی‌های ایران و ترکیه فقط یک روز زمان رای‌گیری است.» سفیر ترکیه در تهران با اشاره به فرآیند انتخابات در ترکیه، گفت: «اگر بین نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری هیچ فردی بیش از ۵۰ درصد آرا را کسب نکند، انتخابات به مرحله دوم کشیده می‌شود و مرحله دوم هم ۸ ژوئیه برگزار خواهد شد.» وی درباره تاثیر انتخابات بر روابط ایران و ترکیه هم ابراز کرد: «تمامی احزاب از هر طیف و جناحی در ترکیه در مورد اهمیت روابط با ایران نظر مشترکی دارند و بنده معتقدم نتیجه هرچه باشد تاثیر منفی در روابط بین دو کشور ندارد و می‌تواند به گسترش روابط دو کشور کمک کند.»
ارسال نظر