Bob Dylan is niet sexy, niet glamourous, geen showpik, maar ‘change’ is wel degelijk daar
And the times they are a-changing, zong Bob Dylan in 1964. Dat jaar werd Martin Luther King door Time verkozen tot man van het jaar, Nelson Mandela werd voor levenslang naar Robbeneiland gevaren, ze waren leiders in een tijd dat de vesting-muren van een oude ordening werden gesloopt.
Met Dylan had ik nooit zoveel. Die was voor mannen met verweerd haar, een joint en gitaar. Mijn jeugdliefdes waren The King en Prince. Pas toen Dylan de Nobelprijs voor Literatuur kreeg, zag ik hem goed: een man van 80 wiens eerste hit nog actueler is dan toen.
Come gather ’round people wherever you roam
And admit that the waters around you have grown
Accept it that soon you’ll be drenched to the bone
If your time to you is worth saving
then you better start swimming
or you’ll sink like a stone
Vandaag is Dylan ook letterlijk te lezen: het wassende water dreigt. En net als toen is ‘change’ ophanden. Veertig jaar lang was de vrije markt de norm. Ronald Reagan etste die ordening in het collectieve brein: ‘The nine most terrifying words in the English language are: I’m from the government and I’m here to help.’ Ambtenaren gingen zelf hun werk bespotten eer een ander dat deed. Wie het kapitalisme wilde breidelen, was een communist. Hebzucht, greed, was good.
Grote bedrijven werden heer en meester van hun eigen grenzeloze universum. Ze halen uit landen wat ze kunnen gebruiken – grondstoffen, mensen, technologie – en ze verkopen hun spullen waar ze willen. Verbinden hoeven ze zich nergens. Ze hebben publieke goederen als wegen, glasvezel en geschoold personeel nodig, maar doen alles om daar zo min mogelijk voor te betalen. De kosten van hun vervuiling zijn voor de samenleving. Shell hoort tot de grootste bedrijven ter wereld. Jarenlang betaalde het Nederland over zijn miljardenwinst nul euro belasting. Extractie en exploitatie gaan niet om olie alleen.
Niks in strijd met de regels, claimt de fossiele reus. En dat kan kloppen, want de regels zijn gemaakt om big corporates te behagen. Als het ze niet bevalt, dreigen ze te vertrekken. Shellië, Unileverije, Bookingstan en de Liefdadigheidsrepubliek Relief Goods Alliance stellen hun eigen normen vast. Zij schrijven de overheid de wet voor in plaats van andersom.
Maar ‘change’ is daar. Als heldere sterren zien we de voortekenen van een nieuw tijdsgewricht. I’m here to help, zei Joe Biden de Amerikanen en zet met het grootste overheidsprogramma sinds de Tweede Wereldoorlog de bijl aan Reagans erfenis.
Belastingontwijking wordt vaker gezien voor wat het is: verraad van het collectief. Het internationale belastingstelsel wacht een revolutie: 139 landen sluiten een overeenkomst over winstbelasting – het percentage is (nog) laag, de beweging groots. En digitale business wordt straks niet langer aangeslagen in belastingparadijzen, maar overal waar de Netflixen, Amazons en Facebooks geld verdienen.
Publieke verontwaardiging over graaiers blijft niet meer zonder gevolgen. Dat merkt Sywert van Lienden. Booking.com gaat 65 miljoen coronasteun terugbetalen, nadat het miljoenen daarvan in bonussen uitkeerde.
Rechters dwingen overheid en bedrijven zich te houden aan het Klimaatakkoord van Parijs, want mensenrechten zijn in het geding. De klimaatzaak van Urgenda tegen de Nederlandse staat was wereldwijd de eerste in zijn soort. Vervolgens gebiedt de Haagse rechter Shell zijn CO2-uitstoot fors te verminderen. De vervuilers en hun stromannen in de politiek klagen dat de rechter op de stoel van de politiek gaat zitten, maar de magistraat dwingt alleen af dat bestuur en bedrijf zich houden aan de wet.
En er is meer morele vooruitgang: in het Rijksmuseum staat de eerste tentoonstelling over ons slavernijverleden. Met De geschiedenis van mijn seksualiteit van Sofie Lakmaker en BNN-serie Anne+ wordt de hetero die zichzelf als heilige norm ziet de afwijking. Queer – alles niet-hetero is ook normaal.
Bob Dylan is niet sexy, niet glamourous, geen showpik, zijn tekst is hem genoeg. In afwachting van jonge protestzangers klinkt nog steeds:
Come senators, congressmen, please heed the call
Don’t stand in the doorway, don’t block up the hall
[…] The battle outside raging will soon shake your windows
and rattle your walls
For the times they are a-changing
Marcia Luyten is journalist en schrijver.