MB NEWS:🛑DIGITAL PAGE 🛑वसंतपर्व: वसंतराव देशमुख गुरुजी सहस्त्रचंद्र दर्शन सन्मान समारंभ

        🛑    DIGITAL PAGE  🛑

वसंतपर्व: वसंतराव देशमुख गुरुजी सहस्त्रचंद्र दर्शन सन्मान समारंभ 

•तालुक्यातील गाढे पिंपळगाव येथील मुळ रहिवासी व संपूर्ण जीवनप्रवासात अनेक व्यक्ती, संस्था, परिवार, नातलग, विद्यार्थी वर्ग, शिक्षक वृंद असा मोठा जनसंचय निर्माण करणारे वसंतराव देशमुख गुरुजी यांच्या सहस्त्रचंद्र दर्शन सन्मान समारंभाचे १९ मे रोजी आयोजन करण्यात आले आहे.

अण्णांचा थोडक्यात परिचय.....

श्री. वसंतराव किशनराव देशमुख

बीड जिल्ह्यातील माजलगाव तालुका व आसपासच्या भागात गुरुजी नावाने प्रख्यात असलेल्या श्री. वसंतराव देशमुख यांचा जन्म दि. २६ जून १९४० रोजी पिंपळगाव गाढे, तालुका परळी, जिल्हा बीड या लहान खेडेगावात झाला. वडील किशनराव देशमुख यांनी अत्यंत परिश्रमपूर्वक संसार उभा केलेला आणि आई लक्ष्मीबाई यांनी तो तितक्याच सोशिकतेने सहज सांभाळून फुलवलेला! किशनरावजीकडे पंचक्रोशीतील मंडळींचा सततचा राबता! त्यांचा शेतीबरोबरच खाजगी शाळेच्या माध्यमातून समाजशिक्षण, आयुर्वेदाचा अभ्यास व मोफत रुग्णोपचार, नाटक व संगीताची आवड, भगवद् गीता, उपनिषदे इत्यादी संस्कृत साहित्यावरील चर्चा असा प्रपंच सतत चालणारा! वडिलांचे हे सद्गुण चिकित्सक आणि तशीच समाजाशी जोडून घेण्याची वृत्ती आणि आईच्या निर्मळ प्रेमळ स्वभावाचा वसंतरावांचे मनावर सखोल परिणाम झाला.

अंबाजोगाई येथे शालेय व महाविद्यालयीन शिक्षण पूर्ण करून त्यांनी प्रारंभीचे काळात परळी येथील सरस्वती विद्यालयात आपल्या अध्यापन कार्यास सुरुवात केली. भारतीय संस्कृती व हिंदू धर्मावर असलेली आस्था च प्रेम आणि अध्यापन क्षेत्रातील त्यांची तळमळ पाहून त्यावेळच्या राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाच्या धुरिणांनी त्यांना अंबाजोगाई येथील भारतीय शिक्षण प्रसारक संस्थेत मुद्दाम बोलावून समाविष्ट करून घेतले आणि पुढच्या काही वर्षांतच वयाच्या अवघ्या २६व्या वर्षी त्यांची नियुक्ती माजलगाव येथे नुकत्याच स्थापन झालेल्या सिद्धेश्वर विद्यालयात मुख्याध्यापक या पदावर केली. प्रतिकूल वातावरणात संघविचारांची ही संस्था कितपत रुजेल वाढेल याची बऱ्याच जणांना शंका होती. परंतु विद्यार्थ्यांवरील निर्मळ प्रेम आणि अध्यापनातील त्यांची तळमळ, निष्ठा त्याचबरोबरीने उत्तम शालेय नियोजनातून • त्यांनी संस्था रुजविलीच नाही तर तिचा प्रसारही अत्यंत चांगल्या रीतीने केला. या कामातून उत्तम चारित्र्यनिर्माण आणि देशभक्ती यांचे बाळकडू लाभलेल्या वसंतरावांनी तालुक्यातील सर्वच समाजघटकांवर स्वतःचा प्रभाव निर्माण केला. स्वतः विज्ञान विषयातील अध्यापक असले तरीही मराठी भाषा, इतिहास, संस्कृत व गणित या विषयांवरही त्यांचे उत्तम प्रभुत्व आहे.

माजलगाव नंतर अंबाजोगाई व उदगीर येथे मुख्याध्यापक असताना त्यांनी संस्थांच्या बांधकाम उभारणीसाठी बहुमूल्य योगदान दिले. अखिल भारतीय शिक्षण प्रसारक संस्थेच्या प्रमुख कार्यवाह पदी दोन वर्षे तर सहकार्यवाह पदी अनेक वर्षे काम पाहणाऱ्या वसंतरावांनी केल्याने होत आहे रे, आधी केलेची पाहिजे' या संस्थेच्या ब्रीदवाक्याचे तंतोतंत पालन करताना पदाचा विचार कधीच केला नाही. पुढे इसवी सन १९७५ साली आणीबाणीमध्ये बावीस महिने कारावास होऊन सुटका झाली. पुढे इ.स. १९९६ साली जवळपास तहहयात गावचे बिनविरोध सरपंच असलेले ज्येष्ठ बंधू श्री. हनुमंतरावजी देशमुख यांच्या अचानक निधनानंतर मुदतपूर्व सेवानिवृत्ती घेऊन ते पिंपळगावी राहण्यास गेले. सध्या ते भारतीय शिक्षण प्रसारक संस्थेच्या परळी येथील भेल सेकंडरी स्कूल या संस्थेचे अध्यक्ष म्हणून कार्यरत आहेत. वयाची ८१ वर्ष पूर्ण केल्यानंतर या वयातही त्यांचा तत्त्वज्ञान, वेद, उपनिषदे इत्यादी आप साहित्यावरील वाचन व अभ्यास निरंतर चालू आहे. अजूनही गावातील प्रौढांसाठी गीता शिकवण्याचे काम अत्यंत आनंदाने करतात. शिक्षण हा विषय अत्यंत आवडीचा असल्यामुळे प्रयोगशील शिक्षक संस्थाचालक व विद्यार्थी यांच्याबरोबर त्यांचा संवाद सतत चालूच असतो. शास्त्रीय संगीतातील रागांची रचना, स्वरातील आरोह आणि अवरोह, यातील रसिकता, मराठी जुन्या कविता, वामन पंडित यांचे श्लोक अशा विषयांवर बोलताना त्यांचे बहुआयामी व्यक्तिमत्त्व दिसून येते. बांधकाम हाही त्यांचा आवडीचा विषय. बांधकामामध्ये पायऱ्यांची लांबीरुंदी, भिंतीची रुंदी, विटांचे परिमाण, स्ट्रक्चर डिझाईन आणि स्ट्रेंथ, अशा विषयात त्यांना भरभरून बोलताना पाहिले आहे आणि त्यासंबंधी विचारले असता ते म्हणतात की, माझ्या पिढीने या जगातील जेबढे बदल पाहिलेत तेवढे बदल आजवरच्या कुठल्याही पिढ्या पाहू शकल्या नाहीत आणि यापुढे

तुम्हीही पहाल की नाही हे मला ठाऊक नाही! या वदलांकडे पाहात पाहात मी हे सर्व शिकलो ! विद्यार्थी आणि समाजाच्या सर्व घटकांप्रती असलेल्या निर्व्याज प्रेमामुळे राजकीय पक्ष, संघटना यांचे पलिकडे जाऊन सर्वांनीच त्यांना 'गुरुजी' या पदावर सन्मानाने बसवले आहे. त्यांच्याकडे पाहून रागी, बागी, रत्नपारखी, संगीत और न्याय ... इन पंचम को गुरु भये उपजत अंग स्वभाव !" असंच म्हणावं लागेल !

--------------------------------------------------------

वसंतपर्व: वसंतराव देशमुख गुरुजी सहस्त्रचंद्र दर्शन सन्मान समारंभाचे १९ मे रोजी आयोजन

'हिंदू धर्माची मूळाक्षरे' या ग्रंथाचेही होणार प्रकाशन

परळी वैजनाथ, प्रतिनिधी......

    तालुक्यातील गाढे पिंपळगाव येथील मुळ रहिवासी व संपूर्ण जीवनप्रवासात अनेक व्यक्ती, संस्था, परिवार, नातलग, विद्यार्थी वर्ग, शिक्षक वृंद असा मोठा जनसंचय निर्माण करणारे वसंतराव देशमुख गुरुजी यांच्या सहस्त्रचंद्र दर्शन सन्मान समारंभाचे १९ मे रोजी आयोजन करण्यात आले आहे.

           श्री. वसंतराव किशनराव देशमुख तथा आण्णा व समस्त समाज लौकिक म्हणून 'गुरुजी' यांचा जन्म दि. २६ जून १९४० रोजी पिंपळगाव येथे झाला. कृतार्थ जीवन जगताना त्यांनी वयाची ८१ वर्षे पूर्ण केली. संपूर्ण जीवन प्रवासात अनेक व्यक्ती, संस्था, परिवार, नातलग, विद्यार्थी वर्ग, शिक्षक वृंद असा मोठा जनसंचय त्यांनी केला आहे. या सर्वांचा स्नेहमेळावा भरवावा, सर्व आप्तेष्टांच्या भेटी व्हाव्यात यासाठी कुटुंबियांनी आण्णांचा सहस्त्रचंद्र दर्शन सोहळा आयोजित केला आहे.अक्षदा मंगल कार्यालय, शिवाजी चौक, परळी वैजनाथ, जि. बीड येथे गुरुवार दि. १९ मे २०२२ रोजी सकाळी १०.३० वाजता हा समारंभ आयोजित करण्यात आला आहे. 

         या निमित्त आण्णांनी लिहिलेल्या' हिंदू धर्माची मूळाक्षरे' या ग्रंथाचे प्रकाशन होणार आहे. मधूभाई कुलकर्णी(ज्येष्ठ प्रचारक रा. स्व. संघ) यांच्या हस्ते प्रकाशन होणार आहे.या समारंभाला प्रमुख अतिथी म्हणून माजी विधान सभा अध्यक्ष मा.आमदार हरिभाऊ बागडे,अ.भा इतिहास संकलन योजना राष्ट्रीय उपाध्यक्ष डॉ. शरदराव हेबाळकर  उपस्थित राहणार आहेत. या समारंभात विद्यार्थी संवाद होणार आहे.दुपारी ३ वाजता मुलाखत व संवाद कार्यक्रम होईल.या स्नेहमेळाव्यास सर्व स्नेहीजनांनी मोठ्या संख्येने उपस्थित राहावे असे आवाहन सौ. विजया, विलास, जयश्री, मीरा, विद्याधर, श्रीधर, राजेश्वर आणि देशमुख परिवार यांच्या वतीने करण्यात आले आहे.

     ------------------------------------------------------------

🔸मुख्याध्यापक ( म.फुले विद्यालय ) , महाराष्ट्रातील प्रसिद्ध कवी , विडंबनकार , व्याख्याते श्री. प्रभाकर जोशी साळेगावकर यांचे शब्दांकन असलेले माजी विद्यार्थ्यांच्या सत्कारातील मानपत्र....

----------------------------------------------------------

।।..मानपत्र...।।

आदरणीय गुरुजी...

सविनय वंदन.

" ह्लदयी 'वसंत' फुलताना ,जिवन सार्थक झाले " याच भावनेने आम्ही सारे कृतकृतार्थ झालो आहोत.

"गुरूजी" या शब्दाचा खरा अर्थ आम्हास उमगला तो केवळ आपल्या कडे पाहुनच.

"पापदंडेश्वराच्या छायेतील पिंपळगाव ही आपली जन्मभूमी. योगेश्वरी ,खोलेश्वर , मुकंदराज ,दासोपंत यांनी पावन झालेल्या अंबानगरीतील आपले शिक्षण , वैद्यनाथाच्या कृपेतील परळीच्या सरस्वती विद्यालयापासुन सुरू झालेली विद्यादानाची सेवा , माजलगावच्या सिद्धेश्वर विद्यालयाची उभारणी ही अभ्यासासोबतच बलोपासना , कलोपासना , राष्ट्रभक्ती साठी कित्येक पिढ्यांना दिशादर्शी ठरलेली आहे याचा आम्हास नितांत अभिमान आहे.

संघ विचार ,संघ भावना , सामाजिक ऋण फेडत राहणे , मृदुभाषा , आपले कुटुंब ,भारतीय प्रसारक शिक्षण संस्था यासाठीचा समतोल राखणारा सारा "ताल" सुद्धा आपल्याकडे पाहुनच सहजपणे कित्येकांनी अंगिकारला आहे हे आम्ही अनुभवले आहे.

गुरूजी ,

तसे तर आपण साक्षात "लक्ष्मी पुत्र" आहात तथापि बाळगोपाळात रमुन अनेक सुदाम्यांना गळाभेट देणारे "किशन" वंशाचे अंश असल्याची प्रचिती आपण समाजास दिली हे सर्वज्ञात आहे.

      गुरूजी 

तुमच्या ध्येयनिष्ठेसमोर , तत्वनिष्ठतेसमोर , वैचारिक प्रगल्भतेसमोर कोणतीच "आणीबाणी" प्रभाव टाकु शकली नाही आणि कधी प्रभाव टाकुही शकणार नाही हे विशेष आहे.

       श्री सिद्धेश्वर विद्यालय म्हणजे "वसंतराव गुरूजीचे विद्यालय" हे समीकरण जनमानसाच्या अंतःकरणात रुजले आहे याचे साक्षीदार होण्याचे भाग्य आम्हास लाभले आहे.

गुरूजी हे "वसंतपर्व" वरचेवर कित्येक कळ्यांना बहरत ठेवो या कृतज्ञ भावनेने हे मानपत्र आज आपणास समर्पित करत आहोत.

--------------------------------------------

🛑वसंताचा - वसंत - आदरणीय अण्णा ( मा . वसंतराव देशमुख )

वसंत हे अण्णांचे नाव सार्थ झाले , केवळ स्वतः साठी नाही सगळ्यासाठी ते आनंदाचे ,सुखाचे वसंत झाले .

   मी माझ्या गावा जवळील नोकरी सोडून , गावापासून २५० की मी दूर अंबाजोगाईस आलो . ( माझे नेवासा तालुक्यातील भानस हिवरा गाव ) कधी शेवगाव ओलांडले नव्हते , पण मुलाखती साठी प्रथम शेवगाव ओलांडून अंबाजोगाईस आलो , आणि मुलाखत दिली , मुलाखतीत जे महानुभाव होते त्या9तील एक अण्णा । मा .मा .क्षीरसागर ,पद्माकरराव देशपांडे , वसंतराव देशमुख , रा. गो. धाट आणि शरद हेबाळकर ( हेबाळकर मुलाखतीत नव्हते ) कार्यकर्ता कसा घडवावा , याची उत्तम चालती बोलती प्रयोग शाळा म्हणजे या मंडळींचा सहवास । आणि सारे सहज नकळत प्रेमाने अनुकूल बदल घडवायचे आणि सारे करून त्यात माझे योगदान शून्य हा पूर्ण भाव .कुठेच कधीच गर्व - अहंकारास मनास स्पर्श करण्यास , स्वप्नात सुद्धा संधी उपलब्ध होणार नाही , इतकी पवित्रतम आचार विचार संहिता अंगवळणी पडलेली ही सर्व संस्था कार्यकर्त्यांची फळी . ( आजच्या काळातील शब्दात संस्था अधिकाऱ्यांची फळी ) ही सर्व मंडळी ज्याच्या आयुष्यात आली, ते सर्व धन्य झाले आणि त्यांना ज्यांनी घडविले ते कृतार्थ पावले .

     अण्णा भा.शि.प्र . चे कार्यवाह जरी होते, तरी अण्णांचा आणि माझा तसा फारसा प्रशासकीय संबंध आला नाही . संस्थेच्या शिक्षका साठी असणाऱ्या कार्यक्रमात , बैठकीतच, अण्णा मी कार्यवाह म्हणून पाहिले . नाहीतर माझ्या साठी मा. वसंतराव देशमुख म्हणजे अण्णाच ।

   साधारणतः पाच वर्षे मला अण्णा सोबत राहण्याचे परम भाग्य लाभले . ( अंबाजोगाई मधील भा शि प्र च्या वसतीगृहात ) आणि वसंतराव गुरुजी माझे सर्वत्र , कायमचे अण्णा झाले .

     आमची मोठी कन्या भाग्यश्री खेळकर वयाची होती तीला सर्वच दीदी म्हणायचे , ती बाहेर काही खेळत असताना अण्णा शाळेतुन येत आणि di di दीदी म्हणताच दीदी पळत त्यांच्या कडे धावत जायची आणि ते तीला उचलून घेत .

  आणि पुढे छोटी धनश्री ( नीतूही ) त्यांच्या अंगा खांद्यावर खेळली आहे .त्यांच्याकडे रागावणे हा प्रकार नव्हताच .

  सौ काकू , विलास भाऊ , विद्याधर , श्रीधर , मिराताई सर्वच परिचयाचे , राजेश्वर तर माझा 11 वी 12 वी चा विद्यार्थी .

    ते पिढीजात श्रीमंत शेतकरी पण खुप साधी राहणी होती आणि आहे . माझे आई वडील त्यांच्या पूर्ण परिचयाचे झाले होते . त्यांच्या शेतात काम करणाऱ्या माणसा एवढे आमचे आर्थिक वैभव पण अण्णा माझ्या कै . ति . वडिलांशी खूप प्रेमाने वागत . गावाकडे गेले की ते देशमुख सर (अण्णा) आणि बाईंची ( काकुंची) आठवण काढत केवळ त्यांनी दिलेल्या प्रेमा मुळे .

   आणि- बाणीच्या काळात अण्णा संघाचे जि कार्यवाह होते , आणि त्यांना मिसा कायद्याखाली प्रथम अटक झाली . २४ महिने अण्णा अटकेत होते , त्याच काळात त्यांचे वडील वारले . एवढे आघात सोसून ,सहन करूनही अण्णा आणि त्यांचे सहकारी मंडळींचे संघावरील व संस्थेवरील प्रेम यतकिंचितही कमी झाले नाही .

 या सर्व मंडळींनी , आपला जवळचा /दूरचा कोणताही नातेवाईक संस्थेत नोकरीस लावला नाही . त्यांच्या दृष्टीने बाहेरच्या सारखे संस्था पैसे कमविण्याचे साधन नव्हते तर पदर मोड करून संस्था उभी करून समाज घडविणे हेच त्यांचे ध्येय होते . विचार ,आचार सारेच आदर्शाची सीमा पार करून ही मंडळी गर्व अहंकार रहित जगली . केवळ "प्रेम ही आपने कार्य का आधार है ।" हेच त्यांचे ब्रीद त्यांनी अखंड पाळले .

 

  त्यांच्या मोठ्या बंधुचे निधन झाले आणि अण्णा जणु पोरके झाले , त्यांनी गावाकडील शेतीचा प्रचंड व्याप सांभाळण्यासाठी नोकरी सोडली आणि अण्णा गावाकडे गेले.

   आमची काहीना काही निमित्ताने भेट होत राहयची .

  माजलगावची शाळा तर अण्णांनीच उभी केली आहे . शाळेच्या प्रत्येक विटेला अण्णांचा स्पर्श झालेला आहे .

 अण्णांनी माजलगाव करांच्या सहकार्याने ही शाळा उभी केली.

   अण्णाना संगिताची आवड आहे ,वेड आहे . त्यांचा गीतेचा दांडगा व्यासंग आहे. वसतीगृहा मध्ये ते दररोज सकाळी मुलींचे गीता पठण करून घेत. (भाग्य दारात येत पण ते घेण्याची अक्कल नसावी असे माझे झाले ,आज मी गीता शिकण्यासाठी धडपडत आहे ,आणि तेव्हा सर्व व्यवस्था असूनही शिकलो नाही . ) 

  अण्णांचे गीता प्रेम खूप उच्चकोटीचे आहे . त्यांनी त्यांच्या गावी इच्छुक असणाऱ्या लोकांना गीता शिकवली आहे .

   मी तेव्हाही ज्ञानेश्वरी वाचत होतो ते मला म्हणाले एकदा गीता रहस्य वाचा , म्हणजे ज्ञानेश्वरी वाचण्यास दिशा मिळेल .

  मामाच्या पढडीत अण्णा तयार झाले असे ते स्वतः सांगत ,आणि त्यांना त्याचा अभिमान आहे .

 शैक्षणिक ,सामाजिक , आध्यात्मिक ,सर्वच क्षेत्रात अण्णांचे योगदान आहे .

   समाजातील खूप मोठा वर्ग , गावातील सर्व मंडळी, संस्थेतील अनेक शिक्षक, यांचे ते आधारस्तंभ आहेत / चाहते आहेत . प्रेम अभिलाषी आहेत .

    अण्णांनी वयाचे ८१ वर्ष पूर्ण केले , त्यांना उदंड निरोगी आयुष्य लाभो . आणि त्यांच्या हातून सामाजिक , शैक्षणिक , अध्यात्मिक कार्य घडावे . राष्ट्र उभारणीचे कार्यात त्यांचे असणारे अखंड योगदान देण्यासाठी , ईश्वराने त्यांना सर्व शक्ती प्रदान करावी हीच विधात्याकडे नम्र नम्र प्रार्थना । 🙏🏻

                                ✍️-संभाजी भणगे

(सिद्धेश्वर विद्यालयाचे माजी मुख्याध्यापक वसंतराव देशमुख यांचा सहस्त्रचंद्रदर्शन सोहळा आज मान्यवरांच्या उपस्थित होत आहे या निमित्ताने संजय शिंदे यांचा लेख) 

🏵️मर्यादा पुरुषोत्तम : वसंतराव गुरुजी

     भारतीय संस्कृतीत प्रभू रामचंद्राला 'मर्यादा पुरुषोत्तम' अशी उपाधी देण्यात आली आहे. याच कारणामुळे रामाला दैवत्व प्राप्त झाले आणि आजही सर्वांसाठी तो आदर्श आहे . अशाप्रकारे सर्वगुणसंपन्न व चारित्र्यवान माणसं फार कमी आढळतात. यापैकी एक असलेले आमचे गुरुजी, सिद्धेश्वर विद्यालयाचे माजी मुख्याध्यापक वसंतराव किशनराव देशमुख हे होत. 'माती' आणि 'माता' या दोन्ही विषयी आयुष्यभर इमान राखून जगलेलं एक ऋषीतुल्य व्यक्तिमत्त्व . गुरुजींचा आज सहस्त्रचंद्र दर्शन सोहळा मान्यवरांच्या उपस्थितीत साजरा होत आहे. ज्या माणसाने आयुष्यात एक हजार पौर्णिमा पाहिल्या त्यांना अशा सोहळ्याचं सद्भाग्य लाभतं. गुरुजींची मुले विलास, विद्याधर, 

श्रीधर व राजेश्‍वर तसेच मुली विजया, जयश्री व मीरा यांच्या पुढाकाराने हा कार्यक्रम होत आहे. याच कार्यक्रमात 'हिंदू धर्माची मुळाक्षरे' या गुरुजींनी लिहिलेल्या ग्रंथाचे प्रकाशनही होणार आहे. या निमित्ताने गुरुजींच्या कार्यकर्तृत्वाचा वेध घेण्याचा हा प्रयत्न .

 

     सुरुवातीलाच एक गोष्ट सांगावीशी वाटते ती म्हणजे, प्रत्येक व्यक्तीच्या जडणघडणीत आईवडीलानंतर सर्वात महत्त्वाचे स्थान कोणाचे जर असेल तर ते म्हणजे शिक्षकाचे होय. माजलगावच्या सिद्धेश्वर विद्यालयात मी पाचवी ते दहावीपर्यंत शिक्षण घेतले. अत्यंत कडक शिस्तीचे मुख्याध्यापक म्हणून वसंतराव देशमुख गुरुजी यांची जिल्हाभर ओळख होती. त्यांच्याच मार्गदर्शनाखाली मिळालेल्या शालेय शिक्षणावर आज आम्ही टिकून आहोत . जवळपास पाच वर्ष आम्हाला गुरुजी मुख्याध्यापक म्हणून लाभले. गुरुजींचा स्वभाव हा शिस्तप्रिय व वक्तशीर होता . दररोज सकाळी ७ : १५ वाजता होणाऱ्या प्रार्थनेला गैरहजर असल्यास वर्गात जायची आमची हिंमत व्हायची नाही. वसंतराव गुरुजी यांच्यासारखे आदर्श व्यक्तिमत्व आम्हाला लाभले, याचा आम्हाला आजही हेवा वाटतो. या काळात वर्गशिक्षकांमध्ये पाचवीला पुजरवाड गुरुजी, सहावीला जाधव गुरुजी, सातवीला सुरेश चपळगावकर, आठवीला वि ना घेवारे, नववीला मंजुळदास गवते तर दहावीला चित्ते गुरुजी हे आमचे वर्गशिक्षक होते. आमच्या शाळेचे 'केल्याने होत आहे रे, आधी केलेची पाहिजे' हे ब्रीदवाक्य आजही स्मरणात आहे. आयुष्यात पहिल्यांदा दहावीला फर्स्ट क्लास मिळाला तेव्हा केवढा आनंद झाला होता. सुनीलदत्त कुलकर्णी याच्यासारखा उत्कृष्ट दर्जाचा वक्ता हा आमचा वर्गमित्र म्हणून लाभणे ही श्रीमंती होती. तर सर्वात लहान मुलगा राजेश्वर हाही आमचा वर्गमित्रचं . राजेश्वर हा परळीतील नामांकित वकील म्हणून कार्यरत असून दिनदयाल बँकेसह विविध सामाजिक क्षेत्रात आघाडीवर आहे याचा मला मनस्वी आनंद व अभिमान वाटतो. 

गुरुजी अत्यंत उपक्रमशील व प्रयोगशील असे मुख्याध्यापक होते . शाळेमध्ये सतत विविध प्रकारच्या स्पर्धा, कार्यक्रम होत असत. यातूनच आमच्या पिढीतील आणि त्यांची जडणघडण झाली.

नंतर महाविद्यालयात आमचे शिक्षण झाले. या काळात गुरुजीनी काय शिकविले आज आठवत देखील नाही. सिध्देश्वर शाळेतून मिळालेली शिदोरी आम्हाला आयुष्यभर पुरली. अर्थात याचे सर्व श्रेय वसंतराव गुरुजी यांना द्यावे लागते . गाढे पिंपळगाव सारख्या पाचशे उंबऱ्यांच्या खेड्यातून आलेल्या गुरुजींचा हा प्रवास साधा सरळ आणि सोपा नव्हता. 'रोलर कोस्टर राईड' प्रमाणे चढ उताराचा प्रवास करून गुरुजींनी आपले इप्सित ध्येय साधले . जुन्या काळातील खासगी शिक्षक म्हणून त्यांच्या वडिलांची ओळख होती . त्यांचा हा वसा आणि वारसा वसंतराव गुरुजींनी नेटाने पुढे नेला . विज्ञान विषयाचे ते शिक्षक असले तरी गणित व भाषा विषयात ते पारंगत होते . आयुष्यभर संघ शिस्तीतूनच त्यांची जडणघडण झाली. आपल्या विचारसरणीशी त्यांनी कधीही बेइमानी केली नाही . दुसरा धर्म अथवा विचारसरणी याबाबत त्यांनी कधीही द्वेष, मत्सर केला नाही . सर्वांशी ते सहिष्णुतेने वागले. शाळेत असो की समाजात त्यांनी कधीही, कोणाशी कसलाही भेदाभेद केला नाही. 'वैष्णव जन तो तेने कहिये, पिड परायी जाने रे ' हा विचार त्यांनी अंगीकारला. अंबाजोगाईत शालेय व महाविद्यालयीन शिक्षण घेतल्यानंतर त्यांना पहिली नोकरी परळीच्या सरस्वती विद्यालयात मिळाली . याच काळात भारतीय शिक्षण प्रसारक संस्थेने माजलगावात १९६४ मध्ये श्री सिद्धेश्वर विद्यालयाची स्थापना केली . वयाच्या पंचविशीतच विद्यालयाच्या मुख्याध्यापक पदाची जबाबदारी गुरुजीं कडे सोपविण्यात आली . त्या संपूर्ण शाळेला नावारूपाला आणण्याचे श्रेय अर्थातच गुरुजींना द्यावे लागते . बीड जिल्ह्यातील आघाडीची शाळा म्हणून सिद्धेश्वर विद्यालयाचे नाव आज घेतले जाते. जोपर्यंत दहावीच्या विद्यार्थ्यांची गुणवत्ता यादी प्रसिद्ध होत असे. त्यावेळी त्यामध्ये सिद्धेश्वर विद्यालयाचा फार वरचा क्रमांक असायचा. ही शाळा नावारूपाला आल्या नंतर गुरुजींनी काही काळ अंबाजोगाई व उदगीर येथील या संस्थेच्या शाळांना आकार दिला. सरपंच व जेष्ठ बंधू हनुमंतराव देशमुख यांच्या अकाली निधनामुळे गुरुजींनी दोन वर्षे अगोदर सेवानिवृत्ती घेतली . मोठ्या शहरांमध्ये अनेक वर्षे नोकरी केली तरी 'गड्या आपला गाव बरा ' म्हणून ते गाढे पिंपळगावात स्थायिक झाले. या कार्यकाळात गुरुजींच्या धर्मपत्नी भागीरथीबाई यांची मोलाची साथ लाभली . चार मुले व दोन मुली सोबतच पुतणीचाही त्यांनी सांभाळ केला. गोदामाई प्रमाणे निर्मळ व खळखळ वाहणारे गुरुजींचे जीवन आम्हा सर्वांसाठी प्रेरणादायी आहे.

आई-वडिलांनी ठेवलेले वसंत हे नाव त्यांनी सार्थकी लावले . वसंत ऋतूत झाडाला चित्रपालवी फुटते तसेच गुढीपाडवा येत असतो . गुरुजींनी अनेकांच्या इच्छाआकांक्षांना पालवी फुटावी यासाठी मेहनत घेतली . अनेकांच्या आयुष्यात नवीन गुढी उभारण्यासाठी मार्गदर्शन केले . त्यांच्या विचारांची शिदोरी आम्हाला आयुष्यभरासाठी लाभली आहे. गुरुजींच्या सहस्त्रचंद्र दर्शन सोहळ्यानंतर शतक महोत्सवी सोहळा पाहण्याचे भाग्यही आम्हाला 'याची देही याची डोळा पाहायला मिळावे ' एवढीच ईश्वरचरणी प्रार्थना .. 

   शेवटी गुरुजींचा संपूर्ण जीवनप्रवास दोन वाक्यात सांगायचा झाल्यास मजरूह सुलतानपुरी यांच्या शब्दात एवढेच म्हणता येईल ... 

 *मै अकेला ही चला था जानिब ए मंजिल, मगर लोग साथ आते रहे और कारवां बनता गया...* 

✍️-संजय शिंदे

--------------------------------------------------------------------

🛑वसंतपर्व..…
 अदृश्य दैवी शक्तीचा दर्शन सोहळा ...

      अण्णा (गुरुजी) कुठे आहेत....? बैठकीत नाहीत का ...!मग असतील शाळेतच.. ये ..बस ना.. तुमचे गुरुजी आमच्या वाट्याला कुठे येतात ? तुम्हालाही तेच लागतात आणि त्यांनाही तुम्हीच लागतात. विद्यार्थी समोर असले की अण्णाला तहान-भूक काहीच लागत नाही. दिवस-रात्र कळत नाही. सण -वार नसतोच. त्यांचं सर्व काही शाळा आणि मुलं... जसा 'राजू' ( राजेश्वर) ची काळजी असते तशीच घराच्या उंबऱ्यात आलेल्या किंवा नजरेत पडलेल्या सर्वांची आई काळजी करायच्या. मायेने बोलायच्या, बस काहीतरी खायला देते ,नाहीतर चहा दूध काहीतरी घेतल्याशिवाय जाऊ नको. हा प्रेमाचा आदेश देणारी अदृश्य दैवी शक्ती आजही दिसते आहे. 

 देशमुख परिवारात आज नातवंडांचे लग्न, मुंज अण्णांचा सहस्त्र दर्शन सोहळा असे भरगच्च मंगल प्रसंग थाटात संपन्न होत असताना, मूर्त रूपात आईसाहेब नाहीत याची खंत असली तरी ती दैवी शक्ती अदृश्य रूपात सर्वत्र जाणवत आहे. ऑक्सिजन रूपात आईसोबत प्रत्येक क्षणी आहेत. आज गुरुजींचा आणि गुरुजीं साठीचा मोठा स्नेह मेळावा कार्यक्रम होत असताना, गुरुजीं बद्दल खूप लोक बोलणार आहेत. अनेकांनी आठवणींना उजाळा दिला आहे .त्यांच्यामुळे मी कसा घडलो ? हे सांगणारे हजारो नव्हे तर लाखो विद्यार्थी आहेत . ही श्रीमंतीची वाटचाल करताना घराची काळजी घेणारी माऊलीचा वाटा अदृश्य स्वरूपात नक्कीच असतो. 'त्याच घरात परत परत जावे वाटते, जिथे प्रेमाने स्वागत होते:. पत्नी म्हणजे 'अर्धांगिनी' म्हटले जाते . जेव्हा एखादी मुलगी लग्न होऊन सासरी येते आणि आपल्या संसार सुखाच्या कल्पना सर्व बाजूला ठेवून केवळ पतीशी नव्हे तर त्याच्या सर्व कार्यात सहभागी असते त्याला 'अर्धांगिनी' म्हणता येईल पण 'जे पतीचे कार्य तेच आपलेही कर्तव्य' एवढी समज ठेवून संसार करते त्याला 'पूर्णांगिनी' म्हणावे लागेल तशा आईसाहेब होत्या.

  शिक्षकाची आई होणे, बहीण होणे, मुलगी होणे थोडे सोपे असते पण शिक्षकाची 'पत्नी' होणे खूप अवघड असते. त्यातही संघरचनेतील शिक्षक कार्यकर्त्यांची पत्नी होणे सर्वात अवघड आहे. अण्णा शिक्षक, मुख्याध्यापक आणि संघाचे आधारवड आहेत. कोणताही अधिकारी, कार्यकर्ता, प्रचारक आले की पिशवी गुरुजी कडे ठेवायचे. शाळा आणि संघ हे दोन क्षेत्रासाठी जसे आधारवड तसेच देशमुख घराण्याचे पण, म्हणजे केवढा राबता असेल घरात आपण कल्पना करू शकतो. घर आहे की खानावळ एवढे स्वयंपाक घर कायम सुरू असणार. घराचे ,किचनचे आणि मनाचे दार कायम उघडे असलेले हे सन्मित्र कॉलनीतील गुरुजींचे घर मी अनुभवलेले आहे. अशी गृहिणी, पत्नी मिळणे म्हणजे त्या व्यक्तीचे, कुटुंबाचे नव्हे तर देशाचे भाग्य असते ,हा मातृशक्तीचा गौरव मी "वहिनी" या पुस्तकात वाचला तो तंतोतंत खरा आहे.

जेव्हा चारचौघासारखे सुखी संसारातील स्वप्न, तीव्र इच्छा मनात असलेल्या बाजूला सारून एका मोठ्या कुटुंबासाठी, समाजाप्रतीच्या कर्तव्यापोटी त्याग, समर्पण करणारी माता म्हणजेच ती 'माऊली 'ठरते अशा माऊलीचे स्मरण आणि पूजा केली पाहिजे. पूजा करणे म्हणजे विधी नव्हे, हार फुलं, हळद-कुंकू ,आरती नैवेद्य नव्हे. पूजा ज्यांची करतो आहोत त्यांच्यासारखे आपल्याला होण्यासाठीचा प्रयत्न करावा. त्यांच्याएवढे श्रेष्ठत्व मिळवता आले नाही तरी, त्यांच्या रांगेत उभा राहण्यासाठीचा प्रयत्न तरी करता येईल का... ?

 सौ विजयाताई, विलासभाऊ ,जयश्रीताई, मीराबाई, विद्याधर ,श्रीधर, राजेश्वर ही मुलं आईची पूजा करणारी आहेत .हा संस्कार अण्णांनीच आचरणातून दिलेला आहे. म्हणून मी आज शब्दरूपाने अन्नाची ही पूजा केलेली आहे. त्यांच्या रांगेत उभा राहण्यासाठी सर्वांनी प्रयत्न करावा हाच "वसंतपर्व' चा संदेश मी घेतो- देतो आहे....

✍️-प्रमोद कुलकर्णी
 पत्रकार बीड (९४०३९०४६५१)
---------------------------------------------------------------

अण्णांचे सहकारी श्री.सुरेश चपळगावकर यांनी व्यक्त केलेल्या भावना.... त्यांच्याच शब्दांत 

 

नमस्कार,
आज * श्री.वसंतराव देशमुख गुरुजींचा*
*सहस्त्रचंद्रदर्शन सोहळा संपन्न होत आहे*. बारा ज्योतिर्लिंगापैकी एक प्रसिद्ध असलेले ज्योतिर्लिंग मंदिर म्हणजे परळी वैजनाथ आणि आज आहे संकष्टी चतुर्थी ,हा दुग्धशर्करा योग जुळून येत आहे यानिमित्त काही बोलण्याचे भाग्य मला लाभले आहे.  
सर्व प्रथम श्री.गुरुजींना शुभेच्छा व नमस्कार 🙏 
त्यांचे हयापुढील आयुष्य निरोगी,निरामय व सुखाचे जावो हिच ईश्वरचरणी प्रार्थना. हिंदू परंपरेमध्ये असे सांगितले आहे,
की जी व्यक्ती वयाची ८० वर्षे पूर्ण करून ८१व्या वर्षात पदार्पण करते त्या व्यक्तीने आत्तापर्यंत एक हजार वेळा चंद्रदर्शन घेतलेले असते आणि म्हणूनच हा सहस्त्रचंद्रदर्शन सोहळा साजरा करायचा असतो. हा विधी पार पडल्यामुळे सहस्रचंद्रदर्शन करणाऱ्या व्यक्तीला उर्वरित आयुष्यात आणि पुढील जन्मातही बळ प्राप्त होते. 
खरे तर वसंतराव गुरुजींपेक्षा मी वयाने थोडा मोठा आहे पण गुरुजी मानाने माझ्यापेक्षा खूप मोठे आहेत. आज त्यांचा सहस्त्रचंद्रदर्शन सोहळा संपन्न होत असताना ते आमच्या शाळेचे मुख्याध्यापक या नात्याने त्यांच्याविषयी बोलण्याची संधी मला मिळाली हे माझे भाग्य आहे म्हणून चार शब्द लिहिण्याचा हा प्रपंच.
श्री.वसंतराव देशमुख गुरुजी एक आदर्श,करारी,दरारा असणारे शिस्तप्रिय व्यक्तिमत्व! शिक्षकी पेशा स्वीकारून ज्ञानार्जनाचा वसा घेतलेले व आदर्श शिक्षक म्हणून गौरवलेले 
श्री.सिद्धेश्वर विद्यालय माजलगाव, चे ते मुख्याध्यापक. 
मी पण हाच पेशा स्वीकारून मार्गक्रमण करीत होतो ,बीड मधुन माझी माजलगाव येथील श्री.सिद्धेश्वर विद्यालयात नियुक्ती झाली आणि खऱ्या अर्थाने माझ्या आयुष्याची सुरुवात झाली.मला सिद्धेश्वर विद्यालय ही शाळा मिळाली असे जेव्हा कळाले तेंव्हा त्या काळचे शिक्षणाधिकारी मला म्हणाले 
*”चपळगावकर सर तुम्ही खूप नशीबवान* *आहात,किती छान शाळा तुम्हाला मिळाली,शाळेचे मुख्याध्यापक हे अतिशय* *तत्वनिष्ठ कडक शिस्तीचे आहेत.* *शाळेचा विद्यार्थ्यांचा विकास करणारे आहेत,* *तालुका,जिल्हा,राज्य व पर्यायाने* *देशासाठी चांगले विद्यार्थी व उत्तम नागरिक घडवणारे ते महारथी आहेत*, *आदर्श शाळा व आदर्श शाळेचे आदर्श मुख्याध्यापक असा त्यांचा नावलौकिक आहे!”* असे त्यांनी सांगितल्यावर मलाही खूप आनंद झाला व अशा या शाळेच्या मुख्याध्यापकांना भेटण्यास-पाहण्यास माझे मन उत्सुक व अधीर झाले.
मला आठवतो तो दिवस,मी शाळेत रुजू झालो व गुरुजींच्या कक्षात गेलो , गुरुजींना नमस्कार केला व वंदन करून त्यांच्या व्यक्तिमत्त्वाचे निरीक्षण करू लागलो -पांढरे शुभ्र धोतर त्यावर पांढरा शुभ्र नेहरू शर्ट, प्रसन्न पण करारी असे चेहऱ्यावरचे भाव खूप काही सांगून गेले, मी भारावून गेलो. हळूहळू गुरुजींच्या व्यक्तिमत्वाचा एक-एक पैलू उलगडत गेला आणि गुरुजींची खरी ओळख होण्यास सुरुवात झाली.
अतिशय वक्तशीरपणा,कडक शिस्त त्याचबरोबर आमच्यासारख्या शिक्षकांना बरोबर घेऊन शाळेसाठी तन मन धन अर्पून काम करण्याची त्यांची तळमळ -पद्धत ही वाखाणण्याजोगी होती. त्यांचा दरारा एवढा होता की प्रत्येक जण गुरुजींसमोर आले की घाबरत! ते फणसा समान आहेत, फणस वरून काटेरी असला तरी आतून गोड गरे निघतात त्याच प्रमाणे गुरुजींचा स्वभाव आहे. वर वर कडक वाटणारे गुरुजी मनमिळावू प्रेमळ वडिलांसारखे आहेत. आपल्या शिक्षकांवर विद्यार्थ्यांवर वात्सल्याची बरसात करणारे आहेत, भारतीय शिक्षण प्रसारक संस्थेच्या तत्व व निती मुल्यांची जपवणूक करून विद्यार्थांना पुढील वाटचाली साठी संस्कारांची शिदोरी गुरूजीं आज पर्यंत देत आलेले आहेत. 
या सोहळ्याच्या निमित्ताने त्यांच्याविषयी कृतज्ञता व्यक्त करण्याची संधी मला मिळाली ही खरचं भाग्याची गोष्ट आहे.
नावाने वसंतराव असलेल्या गुरुजींचा हा सोहळा त्यांच्या नावाप्रमाणेच आपल्या सर्वांना आनंद देणारा आहे.
सगळ्या ऋतूंमध्ये आपल्या सगळ्यांना मनाला सुख देणारा असा हा वसंत ऋतू असतो.मार्च ,एप्रिल, मे या तीन महिन्यात सूर्याची किरणे अतितप्त होऊन आग ओकत असतात वसंताच्या आगमनाने फुटलेल्या नवीन पालविने कोकिळेच्या मधुर गुंजनाने तसेच मोगऱ्याच्या व विविध फुलांच्या सुवासाने जसा थंडावा मिळतो त्याच प्रमाणे गुरुजींचे या पुढील आयुष्य शांत,निरोगी व सुखमय जावो हीच सदिच्छा व्यक्त करतो.     
आजच्या दिवशी मला असे वाटते की वयाची ऐंशी वर्षे पार करणे म्हणजे ( त्यात मी सुद्धा आहे ) वार्धक्याने झुकलेली शरीराची नौका पैलतीरा कडे नेणे असे आहे !
म्हणजेच वार्धक्य माझ्या दृष्टिकोनातून कसे असावे -
“वयाच्या ओझ्याने वाकलेले नसावे, म्हातारपणाच्या लाचारीने
झुकलेले नसावे. वयाने वाढलेल्या शरीराचे जुन्या सोबत नव्याची ओढ असलेले चिरंतन तरुण मन असावे. फळा फुलांनी लगडलेल्या वृक्षासारखे किंचित झुकलेले असावे. निरोगी शरीरात अनुभवांनी समृद्ध व तरुण पिढीलाही हवेहवेसे वाटणारे असावे .
पुनःश्च एकदा श्री.वसंतराव गुरुजींना नम्रपणे अभिवादन करतो व त्यांचे अभिष्टचिंतन करून त्यांच्या निरोगी दीर्घायुष्यासाठी प्रभु चरणी प्रार्थना करत हे माझे मनोगत व्यक्त करून ईथेच थांबतो 
धन्यवाद.

*श्री.सुरेश चपळगावकर*
 पुणे.
८८०५३७०८३९

---------------------------------------------------------------
आठवणीतील क्षणचित्रे........

या पेजसला देखील भेट द्या
🔘 डिजिटल पेज: प्राचार्या डॉ.आर.जे.परळीकर प्रथम स्मृतीदिन 🔘
ब्राह्मण बहुद्देशीय सभेचे विठ्ठल रुक्मिणी मंदिर प्राणप्रतिष्ठा सोहळा

माजी नगराध्यक्ष बाजीराव भैय्या धर्माधिकारी वाढदिवस अभिष्टचिंतन

भाजप राष्ट्रीय सचिव पंकजाताई मुंडे वाढदिवस अभिष्टचिंतन

उपमुख्यमंत्री अजितदादा पवार वाढदिवस अभिष्टचिंतन

ना.धनंजय मुंडे वाढदिवस अभिष्टचिंतन....

डॉ.जे.जे.देशपांडे अमृतमहोत्सव....