Video

Wat is dit voor insect? Frans Kapteijns geeft antwoord in Stuifm@il

13 juni 2021 om 11:16 • Aangepast 14 juni 2021 om 14:00
nl
Boswachter Frans Kapteijns deelt wekelijks zijn kennis van de natuur op de radio. Luisteraars kunnen vragen insturen via [email protected]. Dit keer besteedt hij in Stuifmail aandacht aan de mierkever, de brede wespenorchis een bijzondere plant, meikevers en het antwoord op de vraag of gefotografeerde insecten wel of geen eikenprocessierupsen zijn.

Een bijzonder mooi insect
Op de foto van Peter Wouters zie je een langwerpig geelzwart insect met oranjezwarte poten en twee heel duidelijke vleugels. We hebben hier te maken met een insect uit de orde van de tweevleugeligen. Ofwel de vliegen en muggen. Dit is een heel mooie langpootmug met de wetenschappelijke naam ctenophora festiva. Helaas bestaat voor dit dier nog geen Nederlandse naam. Overigens zijn er meerdere langpootmuggen waarvan de naam begint met het woord ctenophora. Inmiddels is daar wel een Nederlandse naam voor gevonden: kamdragend. Deze naam slaat op het feit dat de mannetjes van deze insecten grote, gekamde antennes bezitten. Vrouwtjes hebben korte, draadvormige antennes. Alle ctenophora-soorten vormen met hun gekleurde en glanzende lichamen prachtige verschijningen binnen de langpootmuggenfamilie.

Larven van een bladsprietkever (foto: Cor Meeuws).
Larven van een bladsprietkever (foto: Cor Meeuws).

Wat doen we met deze veelvraat?
Op de bovenstaande foto van zie je heel veel witgele larven met een duidelijk c- vormig, gekromd achterlijf, een bruinoranje kop en duidelijk zes paar poten. Het laatste stukje van het achterlijf ziet er verdikt zakvormig uit. Cor Meeuws denkt dat dit larven zijn van de meikever. Dat kan, maar het kunnen ook larven zijn van andere bladsprietkevers zoals de junikever, de rozenkever - ook wel Johanneskever genoemd - en de neushoornkever. Deze larven noemen wij ook wel engerlingen en die vreten ondergrondse delen van grasplanten aan. Ze kunnen dus behoorlijk veel schade veroorzaken. Mocht de schade beperkt zijn, dan zou ik zeggen: geniet van deze mooie kevers. Vooral als het meikevers zijn. Is de schade echter groot, dan kun je deze engerlingen biologisch bestrijden met aaltjes, zie hiervoor de website van Ecostyle.

Het mannetje van de meikever (foto: An Roelen).
Het mannetje van de meikever (foto: An Roelen).

Deze meikever noemen wij 'ne mulder'
Over meikevers gesproken: An Roelen stuurde een heel mooie foto van een meikever. Zij vraagt zich af of dit een mannetje of een vrouwtje is. Op de foto van haar staat duidelijk een mannetje, want de mannetjes meikever hebben een heel mooie bladvormige voelspriet. Vrouwtjes hebben een heel kleine voelspriet. Dit jaar hebben weer een heel goed meikeverjaar. Er vlogen hele zwermen meikevers rond. Zowel in Drenthe waar ik kort was als in mijn eigen omgeving. Na drie meikeverarme jaren volgt er vaak eentje met heel veel meikevers. Deze cyclus zien we al heel lang. Toch valt het op zich nog wel mee met het aantal, zeker als je dit vergelijkt met de beginjaren van de twintigste eeuw. Toen zag de hemel soms zwart van de meikevers.

Meikever (foto: Jessica van der Heijden).
Meikever (foto: Jessica van der Heijden).

Nog een meikever
Ook Jessica van der Heijden zag een meikever. "Deze wandelde door onze achtertuin. Het leek wel een eikel op pootjes, met een opvallende spitse achterkant.

Spel in Brabant
Als spel bonden mensen vroeger weleens een touwtje aan een pootje van de meikever en zette die vervolgens op hun hand.
Dan werd er gezongen: "Mulderke, mulderke, telt oew geld en dao dan nog ’s vliegen. Als men dan maar genoeg geduld had, ging de meikever vanzelf een keer vliegen.

De brede wespenorchis (foto: Méke Mallens).
De brede wespenorchis (foto: Méke Mallens).

Brede wespenorchis zeldzaam of toch niet?
Op de foto hierboven van Méke Mallens zie twee helgroene planten met aan de onderkant een paars deel van de stengel, die verder wat donkergroen is. We hebben hier zoals Méke Mallens al aangaf te maken met twee brede wespenorchissen. Zij vraagt zich af of deze zeldzaam zijn. Zeldzaam zijn ze niet, maar wel bijzonder. De brede wespenorchis komt veelvuldig voor in tuinen en parken, maar wordt vaak over het hoofd gezien. Zelf heb ik er ook elk jaar twee staan en ik zie ze ook heel vaak in plantsoenen. Helaas zijn ze daar geen lang leven beschoren. Omdat de meeste mensen de brede wespenorchis niet kennen, worden ze vaak weg geschoffeld, omdat mensen denken dat dit onkruid is. De brede wespenorchis is een echte West-Europese orchidee, maar geen parasiet, zoals de tropische orchideeën. Ze bevinden zich graag op plaatsen in de schaduw, bijvoorbeeld aan de voet van bomen of hagen. Ze vallen bijna niet op. Zelfs niet met de kleur van de bloemen, die varieert van licht groengeel tot rood.

Een rode Amerikaanse rivierkreeft (foto: Arnout en Monique Smit).
Een rode Amerikaanse rivierkreeft (foto: Arnout en Monique Smit).

Is deze wandelende kreeft een inlandse soort of toch een exoot?
Op de foto van Arnout Smit zie heel duidelijk een rivierkreeft. Hij vraagt zich af of dit een Europese soort is of een exoot. Wel, dit is duidelijk een exoot, want exoten kunnen in tegenstelling tot onze eigen rivierkreeften over land lopen. De rivierkreeft op de foto is een rode Amerikaanse rivierkreeft. Op het land zie je deze rode kleur minder (behalve bij de poten, want die zijn duidelijk rood), maar in het water des te duidelijker. Volwassen rode Amerikaanse rivierkreeften kunnen zeventien centimeter groot worden. Volgens mij is dit exemplaar een vrouwtje, want bij de mannetjes is de rechter schaar duidelijk groter en op de foto zie je dat die schaar klein is. Bestrijding van deze exotische, invasieve rivierkreeften is heel belangrijk, want ze brengen enorm veel schade toe aan onze inlandse waterfauna. Momenteel weten we dat er acht invasieve rivierkreeftsoorten zijn waarvan er zes zich hier ook kunnen voortplanten.

Wachten op privacy instellingen...

Rivierkreeften in Etten-Leur massaal de straat op
Een vreemd gezicht drie jaar geleden in de Thorbeckelaan in Etten-Leur. Honderden rivierkreeften lieten de sloot op de vroege ochtend voor wat het was en liepen de straat op. In de middag was de straat verlaten en liepen ze een eindje verderop richting een ander slootje.

Is dit het werk van eikenprocessierupsen?
Op de bovenstaande foto van Ton van Dongen zie een groot gesponnen nest in de lijsterbes met duidelijk zichtbaar een rups in dat nest. Ton vraagt zich af of dit een eikenprocessierups is, maar dat is het niet. Ten eerste bevinden deze rupsen zich altijd in eikenbomen, zijn ze altijd heel veel bij elkaar en hebben eikenprocessierupsen lange haren op hun lichaam. We hebben hier te maken met de vogelkers-spinselmot. Dit insect moet je gewoon zijn gang laten gaan. Ze maken zo'n enorm nest om vogels af te schrikken. In het nest eten de rupsen hun magen vol. Daarna gaan ze verpoppen. Als dit popstadium aanbreekt, gaat de lijsterbes weer mooi nieuwe bladeren aanmaken. De natuur in dit geval dus gewoon haar gang laten en de kleinkinderen er lekker laten spelen en hen uitleggen wat er aan de hand is.

Het werk van een spinselmot (foto: Marian Bierens).
Het werk van een spinselmot (foto: Marian Bierens).

'Zo bijzonder!'
Ook Marian Bierens kwam een nest van de spinselmot tegen, bij Rockanje. De struiken waren daar nog meer ingesponnen. "Ik vond dit zo bijzonder!"

Een mierkever (foto: Jos van Poppel).
Een mierkever (foto: Jos van Poppel).

De mierkever een echte slager
Op de foto hierboven zie je een insect met een zwart achterlijf met witte banden. De voorkant van het achterlijf is rood en het dier heeft een zwarte kop. We hebben hier te maken met een mierkever, die vooral in naaldbossen leeft. Mierkevers zijn echte rovers, die tijdens hun speurtocht naar voedsel aangetrokken worden door de geur van beschadigde bomen. Daar maken zowel de larven van deze soort als de volwassen kevers jacht op schors- en bastbewonende insecten. Schorskevers zijn favoriet. Mierkevers hebben heel krachtige kaken. Daarmee grijpen ze hun prooi in de nek. Vervolgens slachten ze de schorskevers en worden de schilden en poten afgeknaagd. Daarna wordt de rest van het keverlijfje in hapklare brokken gesneden. Binnen tien minuten is de schorskever vervolgens verdwenen in de maag van de mierkever.

Natuurtip
Wil je wat leuks doen? Kies dan eens voor een van de fiets- en wandelroutes van Brabants Landschap. Deze starten altijd bij een horeca-onderneming waar je vooraf of bij terugkomst heerlijk kunt genieten van een kopje koffie of een lekkere maaltijd. Beschermers van Brabants Landschap krijgen op vertoon van hun jaarkaart korting. Vraag hiervoor altijd binnen naar de actuele voordelen.

Twee opties:

1) De Regte Heide - Bolderbier Afstand: 4,8 km Thema's: Schapenbegrazing en moerascipressen. Startplaats: Museumbrouwerij De Roos. Klik hier voor de routeomschrijving.

2) Fort Altena Afstand: 3,9 km Thema's: IJsvogel en wilgenhakhoutcultuur. Startplaats: Fort Altena. Klik hier voor de routeomschrijving

App ons!

Heb je een foutje gezien of heb je een opmerking over dit artikel? Neem dan contact met ons op.